i:'fl:ki;.: :'•..: ; ; ;

■ ■',' '.■>■.'; '-' . . ;;,.■ •■•'■'■,•'■ ' ':

i'''i' ■:.':•"■;;

.';■';•••:■;..' ■ .•'.'t':''!-:':^ ; •• ;

'■'•ir- ■.':•!' ;

■i'

i^x^

« ■i.i ,' ■■

,','''1'^'

>{i!J-.;'!^;«!;;^; . An-i'''-''' ' -

■mm-

iM

s t

i

Ai

! SOLD BY I

I

i

I

'.^^

o\

t '

SUMMA PHILOSOPHI^

E

D. THOMy^ AQUINATIS

DOCTRINA

rOM. I. SI£CT. I. — LOCilCA

I.MIMllMATrU Tii. AicLSTLNUs HAIJSA, 0. P.,

S. 1*. A. .Ma(;imi;h.

COASPKGTUS TOTIUS OPERI S

TOMI TUES, l.\ S!:\ SKCTKXXES DlMSl

TOMIS J ^ ^"™ '--Ln&ica

I Skctjo II. — l*hy.sica, pars priiiia

,.,.... , ( Skctio III. — Pliysica, pars sccunda

/ SiXTio IV. — Physica. pars lcrlia

T0.\1L-S1I1^ Sk,™ V. - E.l,ica

( Skctio VI. — Mclaphysica

BIBLIOTHECA THEOLOGI^E ET IM llLOSOPHl/E SCHOLASTIC: T

SFLECTA ATQUK COMPOSITA

A Francisco EHKLK. S. [.

SUMMA

PHILOSOPHIy^

EX VAIUI^^ LIBUIS

D. THOALE AQLLXATIS DOCTORIS AXGKLICl IN ORDINEM CURSUS PHILOSOPHICI

ACCOMMOD.VT.V

A GOSMO ALAMANfSO. S. .1.

EDITIO JUXTA ALTEUAM PAKISIfiNSEM VULGATAM A CANONICIS REGULARIBUS ORD. S. AUG. CONGREGATIONIS GALLICAN.E

ADORNATA

A BoNiFACio FELCHLIN et Francisco BEBLNGER, Soc. Jes. Presb.

TOMl I SECTIO L - LOGICA.

PAKISIIS, MDCCCLWW

SUMPTIBUS ET TYPIS P. LETHIELLEUX, EDITOUIS

4, Vl.\ « C.VSSETTE >', ET VI.V o DE RENNES », 75 BT APUD FRED. PUSTET, S. SEDIS APOSTOL. TYP., RATISBON.* ET KEO-EBOUACI.

JUN 1 6 1933

S S9I

BREVE SS. DOMINI NOSTRI LEONIS PP. XIII

(Idfinii inl rlar. rinnn h^rederkinn PL S TL7' S . Snlis A/ios/oiicx

/f//)Or/ra/)/itfm (\).

Li^.o n\ xiii

Diloctc l'ili, Salulfiii ct Apostolicain ncinMlictioiicni.

Gratum fuit Nobis cx tuis littcris agnosccrc oplinimn consirmni a lc. susccptum typis cdcndi Siiininam Philosopljicam I>. Tlioma' V(|irmatis, (juam olim (losmus Alamannus Sociclatis Jcsu TIicoIomus cx immortalilius scriptis Angclici Doctoris contcxuit ct iii iiiccm cmisit, iii ordincm pliilctsophicct* institutionis rcdij^cns oiimcs |ihiloso[)hia' j»artcs, (jiias idcm Angclicus Doctor iii suis opcrihus insi<;iii sapicntia' lucc rcCcrtis j)crtractavit. Nos cpiidcm, Dilccti^ Fili, magno iii prctio hoc opiis haljcmus, in (pio non modo summi Acpiinatis Magistri philosophica' doctrina» Ejusdom vorbis propositcO sunt, scd ct in ipsis conclusionibus, qua' ab Eo sunt dcpromj>tai, arji^umcnta Ejus plono ac lidclitcr aHcruntur, qiia), diim illas philosoj)hica mcthodo dcinonstrant, oos o[)|»ortuno rcfcllunt, (jui Anj^clicum Doctorom non rationum momcntis, scd auctoritato Aristotolis unicc iimixum luisso contondunt ; ac morito pulamus, j)liilosoj^liia3 cultores ox codom oporc, (juod doctorum hominum illustria tcstimonia commondarunt, j)ossc fclicitor voluti ox sincoro fontoMagni Doctoris saj)icntiam haurire. Quaproj)tor jucundum cst Nobis, to, ut tuis littoris significas, statuisso omnes tuas curas ad ojusdem oj)oris oditionom diligontor accuratoquo adornandam, adhibita ctiam do- ctorum virorum opera, conforro, ot commodis oorum insorviro, (jui, Nostris hortationibus obsoquontos, viam solidio sapicntia' iiitcr tot toncbras a fallaci phil()soj)liia otfusas consoctantur. Cum lioc tuum consilium, Dilocto Fili, in oj^timorum studiorum utihtatom redundot, Nos illud Nostris liiscc Littoris ultro commendamus, minimo dubitantes, quin ii omnes, qni vcrani scicntiam diligunt, tua^ industrife ac labori libentissimc sufTragentur. Adj)recantos autom divinam bonignitatem, ut tua3 oj)tiinie voluntati propitia adsit, Aposto- licam Bonodictionom, quam postulas, in testimonium patorna3 diloctionis til)i tiuequo familico j)oramanter in Domino impei'timus.

Datum Romai, apud S. Petrum, die XVII Aprilis 1883.

Pontificatus Nostri anno sexto.

LEO V\\ Xlli.

(4) De hoc Brevi vide paulio post p. vm.

LECTORIBUS

HCJJUS NOV.^ EDITIONIS SALUTEM

.Nf iii i|)so liliii jnlilii (liiiliiis. «jiiain par t'sl, lcgi-ntos delincro vidr-amur, |)(M|)auca <li' aiictoris vilaal-jiit' (If cjus. tjiiotl (lcniio viiliiamus, oporo pi-n'miHonuis.

I. (losiniis Alainannus. .Mcdiolani nobili I(joo nalus. [)alrom lial)nil Bcnodicluin Ala- iiiainiiiin. Ilic iioininllos o Sociolatc Jesn patros. qui jirinii Mcdiolanum orant inprcssi, ciun obviain lialinissct, donumi snam doduxit ot liiimanitcr liospitio oxooptos tlicl)us ali«iuol dctinuil, donco dc (M)inmodo illis domicilio consultum osscl. IIoc humanitatis ofliciinn co divinilns visuin osl componsatnm. (juod cx sox optimi parenlis filiis i|iiin- (jiic Sociclali nonn'n dotlcrunl.

I". ijiiil)us (losyius ni cal. sc|)t. an. looO secnndo loco natiis, adolescons scdccim aniiorujn^4ifannnalica ct Rliolorica i)rt)bc excullus ac fortassc oliam IMiilosoj^liia jam inilialiis III id. scjit. an. 107.") Mctliolani Societatcm Jesn esl ingressus. Ctroijne lirocinii anno Novallariie oxacto. Iiumanioribus littcris ibidom donuo pcr annum cxj^o- litus (l')7o-l.")78i. Mcdiolannm ad Philosophia^ stndia est rovocatus. In (juibus, ciini ingcninm ad lias allioros discijdinas ostendisset non solum pronum, sed etiam appri- ine aplum. digniis Suj)orioribus visus ost, qui cuni tres anuos in aliquo Mediolanonsis Provincia' collogio docenda Grammatica et llhetorica consurapsisset, Romaiu Irans- iniltorcfur. iil inter soloctos ox omnibns Societatis provinciis melioris notffi juvenos siib oj)limis luagislris divinarnm littorarum studio vacaret. Romam an. 1584 ap|)ul- siis. nactus ost magistros, quibus CoUeginm Romanum nun(juam habuit clariores, rranciscum Suarez (l;)8i-8.")) et Gabrielem Vasquoz ( l.')8.")-88).

Koruin discij)lina ita profocit, ut linito qnadrionnio (i.o84-88) Modiolauum in colle- gium Braidcnse (di Brera) sit rcvocatus atque Philosophiae docenda" addictus. In (juo docondi muncrc in co collegio qnindecim annos exegit (io88-K)97 ot 1600-1606) ot (inideiu quinquc in Pliilosophia (1588-9.3), octoin Theologia (159,3-l.o97 et 1600-160.3), diios in riasibns consciontiio sivo in Theologia morali (1604 et 1605) explicanda. Oiiitl annis 1598 et 1599 ogorit. cognitum non habtuuus ; fortasso iucommoda valotudo clfecorat, ut superioros interrumperct laboros.

IIa'c ccrlc virium dcbilitas Snperiores an. 1606 adegit, ut Cosmum a docendi munore aiuovorent ; oo enim anno Ticinum missns ost, ut Episcopo in tlioologicis et cauouicis controversiis alquo in di^rcesi obeunda oporam navarct. IUa in urbe ad viginti anuos (1606-1624) est commoratus, quo tempore subsicivis horis, gravioribus curis solutus, sc totum derlit Sunuua> Philosophic» coudendae (\\ principiis et doctrina S. Thoma-, cui cx magistrorum suorum disciplina maxiiuo semper fuit addictus. Opus suum, ardui sanc et diuturni laboris, ila alacriter estprosecutus, utcnm an. 1618 primum vulgasset volumon. an. 1623 j)aucis autoquam Modiolanum remigraret mensibus, quiutum jam

VII

ahsolvissrl '. FiilriKliiin liimrii. Iiiiiif iilliiiiiim piiiltiii. ijuii' .Mclajtliysicam < i.mplcciilui-, iioii ila, ul n'rK|iias, »>sso omiiiliiis iiimii-iis comiilclam ac |»i'r|iolilam. l rgclial, iil • ipiiior, rcdcuiidi .Mcdiolaiuim iicccssilas. iil(|U(', iic iillimam adiiiuvcict maiium, impc- dichat. Quan^ cum (landuici llcf^ularcs S. Aii^usliui proviiiciic (liillican.i', qumiim ca[)ut csl Paiisiis c(dcl)crrimum S. (iciiovcva', uiouaslcrium, dciiuo in iisum scli(d;i' siiii» j)liiloso|)liicii' Alamauui Sumiuiuu viilj;aro sihi proposiiissciil, (n»us mcliori i|iiii |iossciil modo complciidum duxcninl. Adjcccriml i^-^ituc Mclaphysicic (|iiam plurcs ([uavslioncs ct arliculos, alquc scxlum noIiiiucu, (juo Elhica cx[)licaicliir, Ai- iulc^in c()nscri|)scriiul.

Aniio (|iio dixi Mcdiolaiiiiiii rcvcisiis, lum d criidiliouis d muiiim [nohitalis huidc llorcrcl [)liirimum, lanlam lahorum sc<>-ctom uactiis csf, iit \ iriluis iclalc ct louf,'-o iisii allrilis uihil otii sliidiis lillcrariis rcli(pium hahcrcl. rrinuim cniiii per annum (l()2i- 2')) in domo [irofcssa ad S. Fidclis sacris confossiouihus ad januaui cxcipicndis ost ad- dicliis; dcindc vcro, ([uod vilio rtdiijiium cral, in collcgio nraidciisi sludiis ro^cndis al(|iic [tictalo scholarinin al(|iic alioriim uudi([uo ad cum coiilliicntium promovonda

I ('iim fXiMiipliiria luijns primis cdilioiiis ilca rara siiil, ut excussis fruslrii l)il)lioth(>cis noiuaiiis nimiihiis rl Kinrciiliiiis c( ipsa TiciinMisi liUKlcni iii sola Hraidcnsi Mciliolani Mniiin aliqnod n.iclns '>iin. non ;il)s rc cril, iiccnratani cjns ilcscriplioncin iiic iidjnn^crc ; quo loco niilii inaxiinn^ j,'iali;R af;ciiil;c suiil clarissiinis viris .1. (iliiron, prfcfcclo liiMiollicc.T Hriiidcnsis ct .1. flioi),'!, hihliotliccario hiblio- llicc.T) iKiliouiilis lloinana% qiii niniii, (|iii) pnlcijnil, iiiDdu iiic rovcniiit ;ilqnc ;i<ljiivcriinl. — Acccd;i- iniis i^'itnr ;id i'<lil>o))rm Tirtncnsriiu

Suinni;i | Totins | l*liilosoplii;t> | K I). Tlioni;c Aqiiiiuitis Doctoris j Anpdici Doclriiiii, | Auctorc l{. P. ('osiuo Alamannio Mcdiola- | nciisi Soc. Jcsii Tlicolo-io | Pars Prima. | Ticini Kxcudcbal Jo. 15. nnbcns. 1018. 4°; pp. C.iO ct WTII.

Sccunda | Secunda) | P;ulis Siimma} Pliilosophia} | K D. Tliom;c .Vquiii. clc. ut siipra. Ticini Kxcndcbat Jo. H. Uubcus. I('.2:t; pp. .189 ct XIV.

Tcrtia | SccuikUo | Partis Siiinm;i« PliiIosoplii;c, c|c. nt snpra. | P;ipi;i\ Kx Tvpogr. Jo. M. lUihci MDCXXIII; pp. .iOO ct XII.

Tcrtia Pars | Sninmic ] Pliilosophi;i3 ctc. j P;ipi;c. ICxiiidchat Jo. 1?. Rdheus. 1023; pp. 2.34 cl X.

I.ibcl pra'tcrc;i ;idjiiiifiore titulos ciiilinnis: rin-i!<iciixi>i :

Snmma Pliilosoplii;o | D. Tlioin;» | Aquinatis | Doctoris Angelici | Kx variis Ejus Libris In Ordiuem | Cursus IMiilosophici accommodata. | .Vuctore 11. P. Cosmo Alamannio Mediolanensi [ Soc. Jesu Thcologo | Ilaclcnns In Calliis Dcsidcrata, .Nuuc Demum j Canonicorum Rcgularium Or- dinis S. Auguslini Cungrcfiationis (lallicana? opcra ct studio in usum schohc sua^ PhiIoso|)liic;c luci data, c( I PliilosopIii;i .Morali ipsaquc pro nuijori ii;ii(c Mctapliysica rccens ;idaucta. | Iii Iioc to(o opcrc uiius D. Thom;is loquilur. | Parisiis | Apnd Car. Honlliard, -MDCXL; fol. pp. 218 ct XIL Aliqua vero exemplaria Inibcnt : Parisiis. Apud Petrnm nillainc | MDCXXXIX.

Tcrtia 1 Sccumbc | Partis Summa) | Philosophic;x\ clc. ut supra. | Parisiis, elc. ul snpra ; pp. 206 et VI.

BQ

vr.i

roiusuui|..sil. ll.i.l.iuaii. KWIV mrns." julio .x.mmiI.-. cumi .li^|Mjlali..iii llic...|o-i.a- |M;.'si- .lcrot, fclui CMirci>lMs, IX cal. Au^usli i.ic iii Doiiiiu.) ..b.l.Miuivil.

2. l'l Alaiuaiiui Suuiiuaui IMiilosMpliicam |{ilili.»lhcc;i- ii..slia' a.ljuiij^. r.uius, lil- lcra- SS. D..miui N.islii LcouisXIll cllVcciuMt. .iimImis .1. riv.lcricum Tuslct a.l .'aui (lcuuo vul^amlaui iucitavit. Qu.. .iiiidcui loco uiaxima' liiiic clarissimo viro grali.c iiohis .suul ai^.'iula', qui cuui dv coiisilio c.lcmla' liiijus Bihliothcca' ccrtior cssel factus. illic. Ilbcrali auim.) ultro a Summo routilicc |..'tiit,nc gravarctur.(iuo(l sihi (lcdcral iii luan- .latis. iii liujus Bihliolhcca^ cdilorcm traMsfcric.

Quaiii vcro sai>iculi coiisilio SS. Domiiius Xoslcr. Thcologia! cl riiilo.sophia' sclio- lastica' cximius faut.»r, iil Alamauiii Smuiiia oiuiiiMiu tcrcrctur mauihus, officlcudum ccusucrit, iicm.) uoii videat, cmim i.l iii illis. <iMas adJMnximus, litteris apertissime sil propositum. Quarc iiohis pauca d.- operc ipso .1 u.)va .jiis edilionc adiunjj;enda rcslaiil.

Auctor ips.- iii i.jMiis prouMuio, S. Tliomam iii conscriheiida Sumnia Theologica se- .ulus, lihruiu m..u.'t uoii doclis, sed tironibus esse conscriptum. Id vcro pra' reli<iuis liujus gcneris lihris liahct pr..priuiu, (luod auctor ii..u soliim noii sua. iiec alieua suis verbis expouit, sed doctrinam pliilosopliicam S. Tlioiua' ex ipsiiis S. Docloris verbis. qManlum fieri potuil, coutexuit, « iii ordiiiciii pliilosopliica! iuslilutionis redigensomnes Pliilosopliia' parles. (luas idcm Augidicus Doctor iu variis suis operibus pcrlractavil ».

Nou iiililiamur, (luiii si msuui noslri ;cvi spcclt^iuiis, ali(iua vi.leaulur cx lihro resc- cauda, uobis jani niinus frucluosa, alia aulcm haud ita pauca adjicicnda. (iiiihus nuiic lMiilosoplii<e stu(Ii(.si a'i:re carchunl ; iiihilominus imprimis negari iioii potest, lonj^c majorcui iil»ii [.ailfiu. iil majorihiis noslris. ila cl iiohis fore ulilissimam, cuni noii lautum contiueal doclriuam sanam, sed eliam pra»cipuos significet locos, quibus ea a S. Doclore inveniatur Iradita. Pra'terca ca, quam iudicavimus libri renovatio, cum la- borem exigal improbuni ;ic diulmiuiiM. Imim dciuum ulililer fiet. cum nova nobis pra'slo erit operum omniumS. Thoma' editio, qua qua; gcnuina, qutC spuria, accuratius quam ab Echardo el Rubeo factum est, sil determinalum, verbaque ipsa geuuiuoruui operum ad manuscriptorum lidciu corrccta ac restituta. Domum ad Iiauc ipsam reno- vatioiiem pcr parlcs praq)araudam viri docli uulla profecto re efficacius excilabuntur. (juam cum anli.pia ejus rccensio, cxcmplarium raritale jam pume iguola. denuo loiigc lalequo eril dillusa.

lu iiova editioue adoruanda imprimis editionem Parisienscm cum ca conlulimus. quam auclor ipsoTicini typis descripsit ; deinde nec lempori nec labori parcentes uui- versos S. Doctoris el Aristotelis locos iu Iiis odiliouibus iudicatos in suis scdibus iuquisivimus ac rectenc an sccus essent allali, iudagaviinus. Aliquot cx ois, qui ue- scio cujus errore irrepscraul, cuin ad reni omniuo non facerent, denuo dcscribeudos non duximus, ne leclorcs in eis (^xquirendis tempus inutiliter terercnt. Aliquoties eos locos iiulicalis substiluere potuimus. qui cum ab auctore primum esscnt adnotati. ptslea typolhelarum negligenlia crant mutati; tacco plurimos errores editionis Pari- slensis ex Ticinensi correclos. Ca^tcrum in hujusmodi mutalionibus inducendis, quum non auclorum sed editorum munere fungeromur, moderatissime nobis agendura esse slatuimus.

Plurimum desidorabanius, ut nobis in hac quoquc editione, ul in prioribus factum esl, locos indicatos ad margincm adscribore licerct. Yorum id, quia protium libri ma-

^i)()|)('i-<: eral aiicliiiuiii, iiohis ruil oinillriiiluMi ac loci aiil ijisi (lispiilaliniii insciviKJi atil |)(tsl ali<]iias pailirulas ac<iiniulaM(li, <|Mi)rMiM n<>iilriiMi mom ali<|iii(l lialicl iiwonuiKxli. .M<'<liaiM igilur viaiii lcMi-it' slinUiitMMS, iic oralioiKMii MiiiiitMM iiiciilcrciiMis rn-vc |u<-us aihliKlos a suis scMlctiliis loMj^iiis avcllon^niiis.

Loros ipsos c.\ S. Dorlorc ail<lu<'l<)s ila apcrlc itiilicassi' iK)l»is vidi-niur, ul coni- pciidia vcrhoruMi, <|iiiliiis iisi smmius, ^'Xpli^-alioMcMi mom c.xi^aiil. (Jiiarc Lfclori^s lio<- uniiMi nioncinus, iios Opusctila co oriliiic all"i'rr<', <jmo iii <'<lilionc Honia' siili S. l*iii \ viiluala lc^uiilur; <|Mi iiiiidcni onlo iti poslcriorilius cdilionihus aliiiuaiiluiu csl pci- lurhaliis. (.'«dUm-uim, ul oinn<'in <lul»ilaii(li occasioncm <'.\clu<lcronHis, uiiivcrsos S. l)o- cloris libros proxinia posl pra'falioM<'s pajiina uno conspocUi oxliihciKlos <'uraviiMus. Pra'lcri'a aucUjr noniiuii<iuaiii locos ix lijitis sij^nirical,(iui A<|uitiali aul p^^rpcram aiil salloni iion C(M'(o adscrihuiiliir: vcliil iii lioc priino volutniMc moii raro nos ad Opuscii- liiin i8 rcniillil, <-ui tiUilus : u Siimnia Logica' >- <iuu(l, iil. modi^sU simiis, iiilcr duhia rcjicicndum csl. CiUm voro iiifiMilas, qiuo so lioc loco ingoriint (lua^slioncs, ipsi dccidorc iion possimus, Imoc tantum pra-slanda putavimus : primiim iii scriplorum S. Doctoris olonclio, (|uom paullopost adjiinximus, aslorisco, (lua- Echardi jiidicio duhia vol spuria liahonda essoiil, iii<li<avimus. l)<>iiid<> locos ascilos ox commonlario carditialis llaiini- halili iii lihrosSonloiiliarimi (<>x scriplis S. Tli<mia» coll(>cto) atquo Aquinali adscriplos suo plcrumqu(> rcsliluimiis auclori ticc [ilatic <l<'l<'ti<los <luximus, quippo quihiis ali(|uiil salloin moinonli inosscl.

Pra'lorea cum commoiilarii iii Arislolclis lihros alih^r iii aliis cdilionihiis pcr lc- cliones sint dislincli, oas plorumiiiK! ila iiidicavimiis, iil priori loco ponercmus numeros odilioiiis Iloman.-p. qnos plcra>qiK> cx aliis iMlilioiiihus cxhil»(>nl ; poslcriori vero aiil uncis iiiclusos aul addita voco « alias » (al.) a^ljungcrcmus numoros editionis Pari- sieiisis aiiiii 1871 ol s^pj.

Domum plurimos locos, (jui passim ex Arislololc secuiKlum anliquorum ejus lihros iii li>xlus dispertionliuni usum alTcrunlur, ila doscripsimus, ul divisionem cdilioiiis Bi>roIiM<'iisis a(ljiiiiiii>romus, lihros et capita designanlom. Kx. gr. 5. Mflditln/s. tc.rl . 20; I. t, c. 0, vcl .'{. (fr An/ma text. 22; c. 4. In locis vero allalis ox iis lihris, (luos aiili<iui quoqu<> pcr <"apila distinxorunl, poslerior numerus (1. Etliic. c. '{(')' ^'^'^ • al. I) ad editioiicm l}crolinensem est reforondus.

]\on est, cur Lectores moneamus, alios auctores alios seusus. quie esl liumanorum ingoniorum variolas. (|uaiidoque de iisdem doctrina! capitihus ox S. Docloris scriplis olicuisse. Ita factum ost, ut uiium exemplum proferam, ul Pliilippus a SS. Triuitalc iti sua Summa PliiIosophia> couscribenda hoc sibi imprimis agendum proposuerit, ut Alamanni Summam impugnarol. Fatendum tamen, has controvorsias circa ea maximc capita versari. iti quibus, cum suhliliora el obscuriora sint, iii suo quisijue sonsii abundel.

Faxit Deus, ut improhus iii lioc opere denuo vulgando positus lahor oos Phihiso- phia^ chrisliana* afFerat fruclus, qui SS. Dominum INostrum Leonem XIII, lioruni sludiorum oxiniium a\slimatorom et fautorom, ut ad euin suscipiendum hortaretur, im[)ulerunl.

Scribeham lluma? (Borgo S. S[)irito 12).

Franciscus Ehrle S. J.

SANCTISSIMO DOCTISSIMOQUE

PRyEDICATORUM ORDINI

COSMUS ALAMANNUS

MEDIOLANENSIS SOCIETATIS JESU THEOLOGUS

Magnum npiis tnnuino ol arduum aggrcssus siuu, rcligiosissimi Patrcs, «4 rem cximi;e >anc laudis, scd pcrdiflicilcm C()nalus,non inlicior. IHus ctiam, quam pars virilis postulcl,one- ris ac muncris suscepi, non ncgo. Eain subirc provinciani non dubilavi, (piam di)ctissimus tiuis(]uc cum laboris magnitudinc tum rci diflicultatc perlerritus facile recusasset, verissimum cst. Dicam tamcn quod censco, ct latentcm animi mci scnsum sic aperiam, ut nihil vos cflu- giat. Nim illius t^go tlifti mcmor, quod pcrclcgans poeta cccinit : Audaces forturui juvat, timi- tlosque rcpcllit; scd cjus, quod in doctorcm gcntium a Cbristo Domino dcctus, divino aftlatus numine pronuntiavit : Onmia possum in co, qui me confortat; ct summa voluptate sum arduum tipiis agressus, ct oncri gravissimo humcros licet impares subjeci, ct provinciam undiquc diffi- cultatibns circumscptam animo alacri ct la.'to suscepi. Quare ((uidquid boni fuerit tam in liac meorum opcrum, quasi quadam priTCcntione repcrtum, quam in iis, ([ms postea pra;lo com- missa cxibunt et emanabunt in \nlgiis, tolum erit Gbristo Domino, (^jus Sanctissima^ Matri Angelicoque Doctori tribncndum; lntiim, intjuam, uni Deo bonorum omnium auctori acce- ptiim refcrendum, totum Dcipanc Yirginis, et Sanctissimi Doctoris precibus adscribcndum. Verum tpiid illiid tandcm cst, rtigabit aliquis vestrum, quod lamdiu a doctrinarum studiosis avidissimc expectatum prodit in lucem,ingenioperfectuin etclaboratumindustria? Non egovos tliutius morabor,rcm paucis accipitc. Quo tempore Mediolani eorum mandato, quibus,ubi saperc cocpi,vita' mcte commisi rationcs,Theologi;K tradenda>curriculo,Doclorem Sanctumduccm secu- lus, vcrsabar^ adeo mc illi addictum.deditum et obstriclum professus sum,ut nelatum quidem unguem, ut vulgo dici solet, ab illius doctrina discesserim, sed ejus sententiam in quacumque pro- posila qua'stione seciitus.quidtjiiid illc probaret,approbarim, e contrario rcprobarim, quidquid ivjiceret. Tantus hic meus erga Sanctis.simum Doctorem amorisardor ct obscrvantiffi studium,ct f anta in illius doctrinam animi mci propensio in nonnullis auditoribus cffecit, ut me ad Summam Philosophicam c\ illius mcnte conscribendam swpius liortarentur, utilitatis indc plurimum et cmolumentiadomnes cum Philosophiai,tum Theologia^ studiosos derivaturum validis rationi- bus confirmarent,ad tale tantumque munus obeundum me unum a prsepotenti Deo fictum et fac- tum; me unum, prwterca neminem, quod erat illorum in praceptorem singularis amoris, plus pequo illi tribuentis indicium, aplum natumque praidicarent. Aperte et ingenue confiteor, reli- giosissimi Patrcs, ncc vestris inserviam auribus : ita illi mihi tum frequenti hortatione, cum blando siippliciquc scrmonc suascrunl, ul facili ncgotio discipulorum amantissimo pcrsuase-

XI

riiil : pljiniiis rl ,i|Miliiis ilir.nii ; iinii iiii' l,in;,Mii'iilriii ij l.n iliiin, si-.l iui'.i spoiili' nii-nMifi'in inci- l.ininl. Sl.ilini i^Mliir mr .nciiixi upni. niillis pcpiTci iHhui-ilKW niillisipie viKilii-^. niliil pcniliis intcnl.iliiin i-cli(pii, ipiominiis iii upi rr t.iin 1:1-. i\i pio ili;4nil,ili> <ii>.liiiiiiii.) ipii~piani a mi; vcl i-iii-.'iin cl siilliciliiiliiii'*!!!, \rl >lti(Jiiin) cl j.ihiii-riii rxi^n-rl. Ail Sinninic TlicM|ii;rir,'i> I). Tlioni c • inlincni |ilanc .'iii;;clii'iiin in iMiilosopliia conlicicnda non volnnl.-ilr nioilo |)ro\iiiii- .icci-ilcrc, scd iinitalionc cliaiii nni-.ripii |ii'o ingcnii \ ii-iiMi-^ cuiilrndi ; ilodrinani |)liilosop|iii-.'itii r.nlriii pror- sns inctlioilo cl raliunc, ipia illc llicu|u;;icaiii, (pia-stiunihns, rl has .-irlicnlis ipia»i ipiihiisil.iiii lcrininis (lcfinivi ; iii hunini sin^nlis ar^tiincnl.i, ipia' p.nlcin upposil.iiii pruh.inl, piiino loc(» posni ; (lcindc pio parlc altcr.i IMiiloso|)lii aiictoi-ilalciii adjcci; poslr.i iriii tinivrrs.-ini in .irli- i-nli cur|)ui-o, murr institntoipic S.-inctissimi Ducluris fnsiiis c\pli(-al.-iin variis ralionihiis c\ rjns duclrina rullcclis ila conliriJSavi, iil non illins iiiuiiu sriisiiin, scd vcrha cli.-iin ipsissima proln- lcriin. ipi:r rci viM-itatcm pl.uiitis .tpcrii-cnl ; ccrlu rniin inilii pcrsnadchain rntnrnm. iit, si ad Snmm.iin illitis Tlinilugicaiii isl.i IMiilusupliici pinpiiis ,iciri|rir|. ipi.-mdu illam .issiMpii rl ('xa'(pi.'ii-r iiuii pot<^ral ; si niminini laiii ari:ttiiiriil,i pr.» iilr.Kpir partc,' cunli-arioninKpic rcfnla- lioncs, (piaiii cui-piis i|)stiiii .irlinili .-id vcihtiin c\ \.-iriis I). Tlium;r locis ad pa^^ina' urani nolalis cniririn, rl liiiic itini lini.y^c iiiinur ji viris duclis iijiltnrliii' lidrs, cl cid(Mii cli.ini indc iitnllu inajur .'iiljiin^crctnr atK-tuiitas. \'ri-iiiii ipiid r^^u iii liai- priina mruritm l.iliu- nim parlc pi-a'cipiic pcrfoccrim. veriiis dicam. ipiid cirn-riim. vrsliiiin umiiittm, duclissimi l'.-ili'cs. c\pcclu jtidicitim. Rchns in ardnis si miniis assnpii pussiinms. ipiud scipiiiniir, tcnlassc •'^altcm pcrhononlinmi c,>l cl commcndalionc dii,Mitim sin;,Milari. Klcniin licct tillru cunccdam. ct in lioc opert^ dcsiderari (piam plnrima, mtilla pultiisse vcl addi vcl dctralii, muila mnt.-iri. inchoata pliiriina, niilla c\ parlc perfecta, nniverstim opns furlc vcl mtitiltiin css(; vcl man- ciim; .'1(1 snmmam lultiiii (•uipiis iinperfecltim a(- nid»! i-clicliiin, iiuii rcptigntMn ; vuhis l.tmrit rclij^iosissiini Patres.pro virihns c\liil)iii amoris saltem ct observantia* mcie in veslrnm Ordincin sanctitalis et doctrina' fama celcl)crrinuim, cl in vcstnim Sanclissimnm Doclorem, tlicologornm facile principcm. nun vnlgaro testimuniiiiii. lluc iinu conlcntus, si minus caHcris omnibus, ipsc mihi certe satis cl cumulate facio. Durius illud cxtenuandum est cl emolliendnm diligcntius- ipic, (piod milii (unli-a ipiis itire mcritutpic posscl ohjicere, rcfellendtim. ntii seril ariiorcm. \('l (piid cjusmudi henc cullo solo, npn dcreiiclo inandat, is jurc suo fructiis demetit, pcrci|)il, (ondil, et ut sementem fccil, itametil; ;it tu cur alienam messem ingressus, ad id mtineris uhcnndtim, ([tiod ah enidilu cl duclu viru c\ Palrihiis Duininicana' familia^ cxpcli ct expcctari dchucral, ullro te intulisli, non (puesitus inlrusisti? Quam facile possil iuec argnmcntatio inlirmari, (piain facile repelli, vos ipsi decernile. Si cuipiam ex augustissiina vestra fainilia lioc vel muneris vcl oneris genus venisset in menlem, jure oplimo illius humeros id expetiissel (1 lauKpiam sibi dchilos exegissct ; nemo(]ue potuisset illiul pro majori dignitafe sustinere ; dicam aperlins quod sentio, philosophicum hoc gravissimumque ncgotium neino facilius fcli- (-iusquc transegisset. Ex codeni cnim ubere lac doctrina' sugcns et ex. eodem sapienli.x- fonle ;t(piain hauricns miillo tiberius vtMMusquc philosophicas ([ua'stiones ad Sanclissimi [tra^ceptori» sensuin el ad ejus sincerum ac sublile jtidiciiiin ex[)lic;ibif, ([tiain ([tii vcl rivtdus consectatur vel aliunde doctrinam accepit, cujus nimirum auros Doctoris vocc alicni lamilia |)ersonuerimt. Verum enini vero nihil hnjnsmodi vobis venit in nuMitem, niliil animis vcsliis occurrit, ([iiod ;id rcin hanc pertinere vidorclur; de oncro lam gravi suscipicndo ct siistinendo, vos ipsos lcstes appcllo vivos ct priusentes, non modo non cxcogilastis, sed forte ne cogitastis ijnidem, sese mihi tam utilis ol frucluosa cogilalio divinitus upinor oltlulit, ita penitus insedit in animu. luiilo ut evelli inodo [iotuerit, sed ad sese illum nun inodu non invitum ct repugnantem, t^od planc gaudentom etiam rapuil cl libentom. Sod dcinus factum bene, urgebit demum aliquis, ([110(1 Iti homo e Societate lesu opvis cximia; ulilitatis ct laudis, si rcm, ([ua de agitur. speclemus, confeceris, cur hanc potissimum Philosophica» Summ:i' partcm ex D. Thoniie doctrina desumptam amplissimo Dominicana^ familiio nomini consecratam osse voluisti ct

\ll

Mil» illiii^ iKitissimimi |ialnirini<i (Ji\ iil;<;it<im? Aii iit (l(jrti>siinoriiiii l'alriiiii itu ^'ratiain ineas l»cn('Vulcnliaiii<|ii»' rnmilifs, iit (|iiii' iii illa miiiiis (li;<na repcriiintiir, qiia' pntlxMitiii', iitpDlc niin apla attpn- piilocta, nnn explila oiiiiiil»iis suis niiiniTJs L't [larlihiis, non improbeiitiir, cl (pia- conmicndatioiiem pn»mon'nliir cl laiidcm, magis cniineant ct pmlicntur magis? Dicam iiij;ciiiic ncc ficlc locpiar cl siiiuilatc, iia- illc ilivinavit. Aililo piiclcrca, cuinain alii religioso- nim liomiiiiim familia- piiiiii lalioruiii meorum rruclus, (piaiii illi mio jiirc debchantur, ciii plurc^ luaturi cl cocli cx eadcm arbore sa|)iciilia', imdc illi (jiiia peracerbi et crudi vi ipia.si (piadam a\ iil>i -iiiil. ad (•niiimuiicin oiiiniiiiii lilcraloriiiii liomiiuiiii iilililalcm per sc ip.si ac siia >|»(iiitc (piolidic dccidiint? I'laiiiiis et apcrliiis dicain, noii longe cpiarenda causa, ciir priniam partcni 1'liilosopliica' Suninuc c D. Tlioiua; doclriiia, laiiKpiam surculum (picmdam cx arjjorc IViicluusissima excisum, siil» clarissinio Dominicanu' familia' nomine apparerc voluc- rim, iit nimirum cx illius cxcellcntis cl singularis doctrinu^ splcndorc luccm ali(piani dignitatis accipiat cuipic magis cxlcl cl emincal illuminata, (pio studiosius ab invidis lioiiiinibiis abscon- derctur oppressa ; el (lueinadinodum pictorcs multa vidcnl in uinbris ct in eminentia, qnx nos iion vidcmus, ila qiiie nicoruin opcrum parlcrn alieno fulgore colluccnleni et illustratain obscu- rant, uou ininus grala el jucunda legentibus, (piam qua; sunl cminenlia, videantur. Habclis (»pinor, l'alrcs rcligiosi.ssimi, cognitam alqiic pcrspectam inslituli operis el vobis consecrati rationcm; cpiid in illo dcsiderotur, ul miiius ingratum et injucundum vidcatur, omnino spcr- nilo ot pro nibilo putate. Hoc unum, quod longe pluris in me vellcm faceretiS;, quccso, diligen- lcr attendite bcncvidcntissimum scilicct animum el miraliilitor in vcstrum amplissimum et darissimum Ordinom propensam voluntatcm, ct in vcslrum doctissimum et sanctissimum Patrem Ibeologorum principcm summum amorcm el observantiam singuIarGm. Si quid vero boni, id est, si (juid fuorit doclc et erudite, si quid acute ct sapientcr dictuni, ut primis cxtrcma conjiingam, totum Cliristo Domino bonorum omnium largitori tribuile, tolum ab illo Matris Sanctissiuuo, sapicntissimique Doctoris rogatu impolratum existimale.

AD BENEVOLOS

LECTORES.

Qtiid vo/jis reHqimin esse censetis, doctrinanun sludiosi, qiiod potissiimnn velim vos monitos esse ar plcnius ct jjlanius cdoctos? /Juo sese inihi offcrunt intcr alia, qux ininutius in frusta loncidam, ut lecius ar lenim in ora, ul ita dtcam, animoruin inserta magis extcnuentur, el mol- lita mandantur, non vorenlur. Unum esl, cur ego Philosophicam Summam non ita confecerim, ut mea spontc, nullls adininirulis, et ut dicitur, mco martc illani cxplcverim, sed olicno pncsi- dio, opibus aliunde conquisitis, ad altcrius ingenium, sensum, melhoduin, verba dcnique ipsn,et totidem illis ea omnia reddiderim, qux in alio doclore inveniuntur cxpressa. Alterum vero, cur Summain Philosophicam cx D. Thomic doctrina potissimum, non cx alterius nobilissimi claris- siinique theoloiji, Scoti videlicct , Alberli Magni, vel cujusvis alterius ejusdcm gcncris hominum contexlam perfertumque in vulgus edidcrim. — L't brevitati simul et perspicuitati consulam, pri- mum id explicabo, quod priore loco in dicendi conlroversiam et disccptationcm vocalum csf ; nec quicram eas rationes, quiv ex conjcctura pendent, cjuse disputationibus huc et illuc trahuntur et nullam adhibenf persuadcndi dignitalem, sed ex ipsius rei nafura deductis tofam controver- stam dirimam cl meam cxplcbo concludamque senteniiam; posteriore vcro loco quxstioncm ulferam conquisila et enodala, ul potero, cura diligenler exponam.

XIII

Iiisitaiii c/ innitlnin esst: ruiijnr /nmoiis rl i/loii;e ronsrifucinhr rn/ndilnlfin, iion nisi rr /toininnni nninero rjiciendns el c.v /ini/nis /tinnnn.r nnlniic extenninnndns nrgnre nudr/iit . fjni rniin in/iriari, se /loininem esse, nuii potrsl, is fnlrii de/iet, fjiwin rominns /loiniiiem, si corpu% iUins allendns, n prccpolenti nninine fnisse ererlnm rl nd rw/i ijnnsi riKjiinliimis et domici/ii ini- slini riinsprclnm r.rrilnlnin; si rrrolrnd nniinnm roi/ilnlioiir rniirrrliis, riiini/rm urtnin essr rriir- lirs nd divini nnminis roi/nilionrm, rir/nin inlnendo rn/iirndnm ; nd i//iiin liinli o/ieris fn/irtrnin, i/n:e roiistrni a f)eo nli/ne ivdi/icari mnndnin feril , ronteinji/nndnin, rl nd immensi /injus ledifirii fii/jriratorcm el nrr/iilerlnm iinilnndnin lolins intliir.r /nirrnlein lieiun. tjitud rst direre, /lominrin liiminam morlale i/noddnm nnmrn non nisi nnlnin nd sn/i/imin , rxre/sa, non nisi eximin /andr, sini/n/ari romnicndiittone ;eleriinf/iir memorin dii/iia rni/itnlnrnm, mo/itnrnm, jierfertnrnm. I/is ila jiroiiositis ijtiii/ Iti iiiudo, dicet iintsjiinm, iion ex proprio sed n/ieno iiinrle P/ii/osoji/iiriim Suinmnm ininuri /nndr iil<ine indnslri;e rummmdatione mo/iris, iiunin <j/orinm rx n/ienornm rn- deruin fabrirn vcnaris? 0 pernrnlnm /lominrm, ijni panris ver/jis neijotium ronferlum pulnl et ea snmit , iinornin ni/ii/ oinniiio ron/irilur r.r jirojjositis, ni/ii/ipte rouredilur. .\fje,eslo /lor, /evis cst animi /ucem sj)/endoremiine fugientis, /a/iori/nis snsccjjtis j)erirn/isijite nditis ijnasi mer- rcdem reruin geslarnin g/oriam non modo nuii drsit/rrnre el angere, sed etinm asjiernari ntijuc neg/igerc. /:slo itidein /loe, immorla/i me g/orin dispo/iu, n/itim ndorno, ijnid inde conseijuens rf/icilur? /•Jrrarene ine,ijuod oj)ere ronte.vendu g/oriam ini/ii Jure meriloi/ne detjitam rrjiudiitve- riin in a/iumijue Iranslu/eriin, nn le iiiu/lo /ungiits fa//i, ijiti g/ori;c noinine fn/so ulens, non quo- modo ef/icialnr ex projiosilis ntijne concessis,arguiucntatioiiein senlentiamr/ne conc/ndis. //oc jio- lius faci/e , brcvitcrque deinonst ro. y^A nomine g/oruc veram, gravcm, so/idumiiue inte//igis, iju;e nimirum /label fdrmain /lonestatis el simi/itttdinein, iju;eijue est ver:c virlulis frurlus, ve/ inaneiii, /'n/>nin, jiopu/arcm slu/lorum cl improbornm /lominum roiisensu e.vritatain . Si hanc in/e//igis, ne lu /onge /\i//cris,et toto, ul vu/go diritur, o/ierras rw/o? l/:ec seinjjiternam lurpitudincin in//igiti non iininorta/is fanue sj)/endore i//ustrat. //ujus studio traliuntnr liomincs perdili, de/cctatione et ati/italr uinniit nieticntcs, iion viri probi cl snpicntcs, ad honesta/is formain normamijuc virtu- lis uiniiia revocantcs. //uic nos remitlcrc nuntium,lifiiic nos rcpudiarc fundilus is, rujus aurtori- tate cl exeinj)/o vila nostra instiluenda csl morcsque conformandi , Christus Dominus fiirlo imjjeravit, rum iii ninaiitissimi I^atris g/oriam, ijuamditt vixit, rogilaiiones omnes cl omnia studin ronvcrtil ; docuil verbis, cum idciii aperte jia/aniijue summa hominum frequcntia tcsti/iculus est , non sc suain in o/)eundo redemplionis hunuuuv inuncre g/oriam qu;v)'ere, scd i//ius, a quo fuerat e rte/o deinissus in terras. — Si vero de g/oria /ocutus\\\-Am,qux suinmaest atque perfecla,siguifi- care voluisti , tantum abcst, ut argumentando qiiidquam e/feccris ct meain srntcntiain oj)j)ttgnn- lam erertcris, nl j)ro i//n jiropugnavrris acerrime, constantissime drfendcris, et ojiposititm ejns, quod tibi fuerat in aniiiio propositum ad probandum, omnino conc/useris. Etenim hanc mc inris /aboribus atijuc vigi/iis dcsiderare g/oriam, /lanc vc/uti mcrcedem animo constituisse, hac mc deniquc vehcmenter ojjtare a Christo Domino tanquam singit/ari eximioquc prxmio donari, pau- cis ostendo. Veram, so/idam jjerfeclamque g/oriani ex tribus polissimum eonstarc /tomanx docnit e/oqueiili;e jirinreps : si di/lgit mu/liludo, si /idein habet , si rum admiratione quadam honorr nusdignos putal. lloc ve/uli noslr;e argumentationis Jaclo fundamento, quid indc sit conseqitens rt necessario co//igendum, di/igenler atlendile. Quando u/iqua duo ita sunt intcr se apta atqne ronnexa, ut uno posito et aliiid poni ncccsse sit , /ieri miniine jjotcst , ut vc/it quis id, qnud suuii- tur, el no/it i//ud, quod eiest conscquens et cxj)rojJOsitis cf/iciiur; nain )'atio connexi, cum siijie- rius concesseris, cogit et inferius conccdcrc. Quod vero tria priedicta, quibus vc)'x solidivque i//ori;e natura de/initur, sint hisce meis /aboribus atijnc conatibus imjdicila et vincu/is suinnue I oiijunctiunis ct quasi natura/ibus co//igala, noii nisi caj)luin ocit/is el inente destilutum /aterr /lutrst. Quod enim ineam Plii/osoj)hicam Summain non exigua j)hi/osoj)horum et l/ieo/ugoruin inu/titudo avidissime expcctet, manifeslam mu/tiludinis di/cctioncni ostendil ; nianifcsta vero di/ectio inagnam scriptori auctoritatem a/fert et /idem. Quein enim summc di/igimus, si consi/in i//i commiltimus ct uni rcs credimus universas, inu/lo niaiorem eideni tribucmus ancloritalem /idcmque adhibebimits /ongc certiorem. (Juod vero qui re/igiosa fami/ia, doctrime genere, vivendi rationc insiitutoquc a/ienus est, incredibi/i cupiditalc ardeat , atque omni ope atque opera nitatur, ut viri sanctitatc ct doctrina celcbcrrimi numen operibus in /uccin cditis i//ustrel ac pr;edicel, qnls

\1V

,n,n i',-hfi,i,iiler susjiiriii/ , ,iilii,iii-lt,,- ,1 uOslti/ii-sidt / Uiiid jiini inii/,ini.-> ,:,/,i'rt,ilis, /ji-iwcoli Ir- rinirt:' //<" ""'"" '"/'/". irlii/iiii silnitio /i,u-(eiifjo, uniniiijiir iiost,iim, (jni C/ifisto sercalori iininiiiu ilei/innis, niliil onniiiio /lonori/irendns, niltil fjloriosins arcidere /josse, ijnam de iiln ,,,111/nifirentissiine sentire el loi/ni, i/nent /fens i/ise sini/nlari rommendafione diynissiinum jndirn- rll, i/uam effirere iniilln /ilnrai/iie ronnri, cum ad illins laiidem amjjli/icnndnin el fionore anijen- il'iin, luin nda,ni>litudine,u nominis ornandnin et illiisliandam, tjue,n Deus in terris celuli ijuein- ilam minorem Deuin iili omuilnts relif/iose roli /ii;rre/til , el in ciuli domicilio iminortali'jus hunis rt ;,'ternilale f/loriie runiuliicil. Oiiid /iluru, trarlalio /'/iiloso})/u;e optiino el nin/jlissimo i/uof/ue diiinissima est ; cernin si dirii/atiir ad omniuin dorlrinaruin sliidiosos exrilandos, inflamnifindos utai/isi/uejucandos, rura siisri/iilur et coijilatio jjletmsima difjnilalis el fjlori:e. Quid ex jmediclis oinnibus cffirialur, ijiiid sit illis ronsci/iirns, nemo esl qiii non videal , neino, f/ui non inlelliijal. Sit en/o firmum, fi.vum el in jjerjietuum ralnm,sine ulla lemerilalis et ifjnoinini;e nola, scd /lonf;- stissimecl lauduHssiine jiosse i/uemliljel libros in lacem cmillere, unde lonf/e jtlus ad aliiim fjiiein- /liiim, i/uain ad srri/)lo,'em. ulililulis, /lonoris ct f/loriie dericelur. Hujus rei locu/jlelissiuujs lesles tjossem iu mediaui affrrre non /uiucos, sed uno contenlus inslar oiiniium /irofero Gabriclem Biel, ciruin illuiu erudilionis alijue doclrine prxslanlia insignem, fjui cuin laudis exiinise opus in .)/iss;c canonein scrijjsissel , i/uiu religiose et sine ambilione commcnduri non poleral, ul cui utcrito jurei/uc ojtlimo dehebalur, iclcrnum illi suorum laborum prwconium Irlhueretur, iion n/ierie inodo cl iiif/enue ud finem o/teris falclur, scd cliain simpliriier el candide leclores mrjnet /talamuuc pncdicat alque dcnunlial, se, ijuiccumque in illo digna commendalione jjosuil el e.r/tlirncil, e.r suople ingenio non ea fudissc, sed fere omnia ex Joanne quodam suoprwcejytore ciro doclissimo ncccpisse. Quod lanlo viro non modo sinc ullius ignominiie nola, sed sumriia rliam cum laudc lirilum fuil : el id licere dicimus, quod vel legibus, vel more majorum institn- loque concedilur \ mullo mugis id miki licilum eril, qui nec eruditionis inogniludiiie nec do- rlrinic pnesluuHa siiin cuin illo ulla omnino ratione conferendus.

Sed ad altcrura (|n;csUunL'in, si placct,et longc faciliorem veniamus ; priori enim salis sujjcrquc fariuin vel advcrsarius ijisc non negahil. Quicsilum igitur est secundo, cur ex iinius D. T/ioime doctrina, non ex Sroii vel Alherti vcl alius viri doclissimi P/iihsop/iiram Suinmam confecerim. -Ve diulius suspcnsa oralione inea exjiectatio vestra tencfitun, causa potissima, cur id fecerim, nou rst pclenda longius nec altius erucnda, palet omnihus, et leque mi/ii promjjla est, ct cuicuinque libuerit rcm, ipsmn diligentius arciirali>jsquc perj)endere. Cieleri doclores, quos laudavi, el j^tiij- siea dis/)utandi ralionc mulla explicarunl , et a more jjhilosop/iico fere omnia, qu;c ad raliona- lemscientiam, qua dc polissimum agimus in pnesenli,spectanf, in contrarias parles disputando, rrassis occultala cl circumfusa tcnebris ad veritalis lucem prolulerunl ; at doclor angelicus, licet egregie pneclarcque ac divine thoologica mullis voluminibus itapersecutus sit,nt nemo illa jrlenius i't uherius disjiularil,neino eruditius el dorlius, ncmo a/jcrtius et planius explicaril , nemo denique ffirilius alque felicius, et scienti;e pervestignlionc el dissercndi ralione comjirctiendcril . \)\\Wm)- phica tameu non nisi lccitcr altlgit ct dlsperse, el quibus dc fjuicstionihui; p/iiloso/t/ii mulla dicerr solent, brevitcr ah illo, strictimque dicunfur. Quare hoc iinum ad sanctissimi jjneceptoris do- ririmc ahsolutionem j)erfecfionemque maxime desiderari vidcbalur, ul philosop/iica malerics In iinum congesla corpus, cariisque dcfinita quxslionihus et articulis ad rei veritatem in occulfo liifentein upcriendam et Hlusfrandam more philosophico rationibus in confrarias parfes disputa- refur, captlonlhusque discussis, rrrlls conclusionibvs lanquam exitu cf dctcrminalioue orationis fotadisccpfufio /inlrcfur ; slcenlm fieref, ut is multo minore lahore ac sfudio, majorc vero ufili- ifite et fruclu Tlieologiam Docforis Angelici pcrciperet , qui doctrinam illius j)hllosoj)hicam ex rodeiii oinniuo fonte hausissel. Nic suo jxire, dicain quod senlio nec ad ullius lorjuar voluntatem, suo inquam ju,'e meriloque hoc muneris et oneris a doctrinaium studiosis posl ulabal et tanquam deblluin exigebai sa/,leutli<sl,nus ef sanctissimus docfor, uf tot ah illo exanflati labores et tol exucUc vigili;e in re tlicologica prxserllm augenda el illuslranda, ratione aliqua comjocnsaren- turct ejus laudi, honori et glorix, si qua fier'\ j)osset accessio, cumulus addcrcfur. Hoc unuin de dfictis-imo sanctissimoque Pafre extremoloco dicam, cjuod et omni me temporcad illius doctrimc sfudium mirabilitcr incifavif ef tid Philosophicain Summam contexendam, licef non rejmgnantem sed valde propcnsum iinpullf eflibenfcm quodque dchcrcf ad illam diligentissime jtervolufandam

rdnnti tuiiinns, ijiit i/riivi<>riiiii i/isii/ilitiiirinii sliirJiis iiinriinr ilrlri liiiilin , rr/ /liif/rfintlssliiios iiirctidrrrl ; si coiiiiiiiiiii jirii/joriiui rl dorloriiin viroriiiii cunsnisit snnr/ilnfis rl dorlrin:*! jir.rsltin- liii /iriinniii inler sc/to/iisfiros doctorrs /ocitm rst ronsrrnfus ; snnctilitlls i/iiit/rm adinirn/ti/l 1/110- dniii tiiiiiiti di's/)lciciiliii /tniiorrs iir i/ifpiitiifrs o/j/iiIiis consfitnllssliiir rrriisiirif ,ijuod virf/inri cnn- dorls amore cujilns /j/aiidtis rolnjilitfis i//ccebrus iniinicus rafionl sererissimr confrmjisrrlt, ijnod diviinr r/tiiritulis incendio urdnis omnes snos ci>nnliis ef imjieliis at/ /1 errsrs omiilnu /iro/llijtindas rrroresi/ae r.r /inmltnim tinimis radicllus eve/lendos contiileril ; i/iint/ iu cir/rsllmn s/iiriliiiim /jrnlis- siino rwlu, sii/jieiilisslmo suiirlissimotjve /:rr/i'sl;r linclnri Auijiisliiio i//orl:c sji/endore /iitrrni r.ri- slere ,virtjlnei jjudoris tj/oria ej)iscoj)u/is onerls inerlfum romjjensunfr, divinilus slgnlfit alitm fuissr /listoviarum moiiuinentu tradiderlnl , unde merilo fueril rt ln sitnrlnntm numero a Suinmo Ponti- fice coojilitfus el inler Sr/io/usticos nemine rejiuijnanle insitjue el fj/oriosiiin Sanrtl Uortoris nomen conseculus; doctrimc vero, tjitod l/lu dorlissimorum vlrorum ronsjilrttlionr uti/ue consensu, citm su/jti/llate el jiersjjiruifule, Ihiii solidllule el mu/tiji/lcilafe, omiilum sclio/iislirorum dorlrlnis /niiijissline j)riece//ul ; tjuod C/trisll /Jomlnl fuerii lestlmonio coinjirn/jutti, l)eljiur;r Virfjlnls orti- cit/o conflrmtilu el ab Jnnocentio summo Ponllfice ila commendutu rf /audala, ut i/uodde uii//i> Doclore rr/ siinrtitutls ve/ dorlriiue ij/oria i//uslri, dictum ve/ scrljjfiiin reperltur, dicere non dubl- turif ,/iujus sitnctlsslmi j)r;ecej)lorls doctrlnam jj/ane dlviiitim, r.rcej)lu canonlca,ltuberr jirojirlrlu- tein verborum, modum dlcendorum, veritutem seiilenfiurum rf iiti/luin ex iis, tjui ejiis docfrinum seciiii suiil , inii/uum 11 recfo verilulls framlle der/inasse, el tjiinli/uol eamdem oj)j)Ufjiiare conuli siinf, sriiijirr fuisse t/e verilafe susjjectos. Ectjuis erlt intjenio Itu liebeli ad inle//iijeiiduin ucrudl, ut j)lti/usoj)lticis dlscijj/inis erudiri veliemenler exojjluns, nou eas e scienllarum omnium fnnllbus u/jerrlmis liauriut, sed doctrinurum sitientes rivu/os consectetur.h'cijitis ilidein erii liu iimjjs ruiin- nls alijucjudicil, ul me ve/ rejjre/iensione dlgnum exlstimel , re/ce)'te mirelur, ijuod sujjienflsslmi suncllssimiijue Doclorls, cui se /itferull omnes, et sludils lioctrinlsi/ue dedlti j)/urliiiitui deberr Confilenlur, rujustjue me disci/nt/uin rudeiit-alfjue interjrum j)rofileor, doctrlnam jihi/nsnjiliicain u tenebrls ud /ucein vocarim, ud certitm jnclhodum ordlnemtjue i'edegerim, adilumtjue piilmliorem et faci/iorem iui j)hi/osoj)hicas disclp/lnas capessendas cuiilbel il/aruni sludloso rcddlderiin, tjuin immortu/es potius jjricjjotenti Iko gratlas agaf liuljcatijuc jjerjietuas, rjuod cx codem omnlno fonle In posterum lonnes graviores discijj/ln;e coj)iosiusct ubundanlius huurienhir.

Ilive htibui, /jenevoii /ectores, fju:c vos jJ7';cmonercin, sl tum cu vobis, tjuum tju;c ex It. T/iom;e i/nclrlnn ji/urlum unnorum spullo cl mu/lis /uriibraliouibus alfjtie vigi/lis meditaltis siim non indigna roiiniiendullone vldebiinlur, l/lu oinnia Deo Dumino bonorum omniuiit fiuclorl Iribuilc ; si non arrldebunt, ufjjofe inchoatuct rudiu, grati salteni animi no)i exiguam significationem et sunt- mum afijue ojjtimum j)robate vo/untatem.

Attestfilio Itrvcr. P. Fr. Frffncisci G/ic/ii ilc Como Sacrfi- T/iculogifi' Lcc/oris jjri/ni i/i co/ivctitu S. T/io/nce dc Papia O/^dinia P/-cedicatot'U/n.

Taiidun abcsl , iil Oua-slioiios loyicales a rcligiosissiiuo ao pra^slautissiiuo viro 1'alie Cosnin Alamauiio Socielalis JKSL' e I). Tlionui! docliiiui decerptas, ingeuli labore confcclas, ailiniiabili arle ordinalas contra regulas novi Iiulicis libroruui alicpiiil conliiieaut, quiu potius subtilissiuiam doc- trinaui, veram Pbilosophiaui, peripaleticam scieutiam, Thomisticam verilalcm eas continerc assero: in his acumen ingenii lauti Patris, maximus in nostrum diviiia' volunlalis inlerpretem I). Thomani Aquinatem alTectus, eximia in iinslram Dominicanam ReUgiouem benevolenlia demonslratur. Qua- propter eas dignissimas, ut piiclo quam piiinum iterum subjiciantur ad omnium, pr;eserlim autem Thomistarum comuiodum ac ulililalem judico. Uatum Papi;o die 4. Octob. 1C2H.

Ita est. — Fr. Fua.nciscus Ghetils de Como, Leclur etc. Die S Octobris 1G23. Visa supradicla atteslalioue : Impiimatur. Fr. 1)eod.\tus Seghitius, Inquisilor Papia;.

BREVIS CONSPECTUS

SCRIPTORUM S. THOMit

QUM IN EDITIONE ROM^ AN. '?7" VULGATA

CONTlNKNTin

Si.MMA TiiKdLutM.K; lii (sfil. priiu;! pars), la iii: ;scil. piiui.i pars secund.i' parlis), 2a 2a' (s«-il. seciiiula pars scciintlte partis), ."{a (scil. teitia pars).

SU.\1.M.V CO.NTH.V (iK.NTlLKS ; U. i. C. CiCnL

(JujiSTiD.NKS DisruT.vT.K (le jxjtentia Dei, de nialo, de s[)iiitMalil)Us crcaturis, de anima, de unione Ycrl)i, de virlutihus in coinmuni, de caritate, de correctione fraterna, dc spe, de virlulibus cardinalibus, de veritate.

QUODLIHKT.V 11.

ScaiPTUM in l libros Sentenliarum.

(^OMMK.NT.VHii iu '2 lil). Perilicrmcnias, iii "2 lib. Posteriorum .Vnalyticorum, in 8 lib. l'hy- sicoruin, in 3 lib. de Coelo el .Mundo, in lib. de GiMieratione et Corruptionc, in i lib. .Mcteorum, iu 3 lib. dc .Vnima, in lib. dc Sensu el Sensato, de .Memoria ct Rcmini- scentia, de Somno el Vigilia *, de Simmiis *, de Divinatione per Somnum *. in 1:2 lib. -Metapliysicorum, (de causis), in 10 lib. Ktliicorum, in 8 lib. Polilicorum,

()i'USCULA : 1. Contra errores Gr;rcorum. — 2. Compcndium theologi;i'. — 3. Declaratio (|uorumdain ;irliculorum contra Gnucos, .Vrmenos cl Saracenos. 4. De duobus prai- ceplis charitalis. — o. De articulis fidei et sacramcntis ecclcsi;e. — 6. Expositio super symbi)lum .\posloIorum. — 7. iv\i)Ositio orationis dominica!. — 8. Expositio saluta- lionis angelic;c. — 9. Responsio de 108 arti- culis *. — 10. Rcsponsio de i2 arliculis. — 11. Responsio de 30 arliculis. — 12. Re- sponsio de 6 articulis ad leclorem Bisuntin.

— 13. De difFerentia divini verbi et humani.

— 14. De nalura vcrbi intellectns. — 13. De sub^lantiis separatis. — 10. De unilate in- tellectus contra .Vverroistas. — 17. Conlra retrahentes a religionis ingressu. — 18. De perfectione vilce spiritualis. — 19. Contra iinpugnanles Dei cultum et rel.igionem. — 20. De regimine principum. — 21. De regi- mine Jud;eoruni. - 22. De forma absohi- lionis. — 2.3. Kxpositio primte decretalis.

— 2'i. Ivxpositio >upi'r secundam decrela- lem. — 25. Dc sorlibus. — 20. De judiciis as- Irorum. — 27. De ;i't('rnitate nnmdi. — 28. De falo. — 29. De principio individualionis.

— 30. Dccnleet essentia. — 31. Deprincipiis naluru;. — 32. Dc natura materici; et dimen- sionibus interminatis. — 33. De mistione elcmentorum. — 34. Dc occullis opcribus nalurai. — 35. De motu cordis. — 36. Dc instantibus. — 37. De (jualuor oppositis. — .38. De demonstralione. — 39. De fallaciis.

— 40. De propositionibus modalibus. — il. Dc natura accidentis. — 42. De natura generis *. — 43. De polenliis animaj *. — 44. Detcmpore. — 43. Dcpluralitatcformarum *.

— 46. Dc dimensionibus interminatis. (]f. n. 32. — 47. De natura syllogismorum *.

— 48. Summa toti.us Logica) Aristot. *. — 49. De sensu resp. singularium et intcUectu resp. universalium *. — 30. De inventionc medii *. — 31. De natura kiminis *. — 32. De natura loci *. — 53. Dc inlellectu et in- tclligibili *. — 34. Dc quo est et quod est. * — 33 ct 36. De universahbus *. — 57. Officium dc fcsto corp. Clir. — 38. Dc sacramcnto altaris*. — 39. De sacramento eucharislife*.

— (30. Dc liumanitatc J. Chr *. ~ 01. De dilcclione Chr. etproximi *. — 62. Dc divinis moribus *. — 63. Dc beatitudinc*. — 64. De modo confitendi *. — 03. De officio sacer- dotis *. — 66. Kxpositio missa} *. — 67. De emptione ct venditione ad tcmpus *. — 68. Epistola de modo acquircndi scienliam *.

— 69. Expositio in lib. Bocthii de hcbdoma- dihus. — 70. Quiestioncs in lib. Bocthii de Trinitatc. — 71. De vitiis ct virtutibus * — 72. Dc concordantiis *. — 78. De usuris *.

IvvposiTio : in Job, in Psalmos, in (jantic<i Canticorum, in Isaiam, in Jeremiam, in Thrcnos, [in Malthreum et JoannemJ ; C;x- tena aurca in (lualuor cvangclia ; expositio in cpist. S. Pauli, in Genesim *, in l)ani(.'- lem *, in lib. Macliaba;orum *, in epist. c;)- nonicas *.

SUMM^

PHILOSOPHIC^

E DIVI TIIOM.E DOCTORIS ANGELICI

DOGTRINA

P A R S P R 1 31 A

CmCA QU.E QU/ERUNTUU SEX :

Quoniam pliilosophlccT- veritalis docloi' sil cl, ad quai se cxleiulal, ul iulentio no- non solum niediociiter in illa inslitutos, slrasub certis limitibus comprehendatur. sed ]>huu^ ru(h^s ctiam o[ imporilos (h'bet inslruere, seeuuihuu illud Apostoli ad Rom. 1 : « Sapientibus et insi])ientibus debitor sum »; ])ro]JOsitum uostra», inten- lionis in hoc o])ere est, ea, qua; ad nalura- h^m Philoso])hiam ])ertinent, eo modo tra- dere, (jui maeis iucij)i(Mitium erudilioni conerucrc vi(hd)ilur. (!um i::itur, ut recle monct Pliih)S(>])lms(2. 3/efap/i>/s. text. 15 \.i,min. c. 3), absurdum sit, simul qua;- rere scientiam et modum sciendi, ct ad Logicani sj)ectet, hunc niodum tradere; priore loco tractabimus ea, quK sunt lo- gica; consideralionis; posteriore vero ca, qua^ j)ertiuent ad scientias naturales; ct ha3c omnia tentabimus divini numinis auxi- lio freli, breviter ac dilucide prosequi, se- cundjm quod materiae difficultas patietur.

1. Dc necessitale hujus doctrina) per comparalio- neni ad actus rationis.

2. Utrum sit scientia.

3. Utrum sit una vel plures.

4. Ulrum sit practica vel speculativa. i). Utrum sit uecessaria simpliler omnibus scien-

tiis. C. Quod sit subjectum ejus.

ARTIGULUS I

QU.ESTIO I

DE DOCTRINA LOGIC.E : QUALIS SIT ET AD QU;E SE EXTENDAT, IN SEX ARTICULOS DIVISA.

Ubiprimo considerandum est etinvesti- gandum de ipsa Logicse doctrina qualis

SUMM.E PUILOS

CTRUM AD DIRECTIONEM ACTUUM R\TIONIS SIT NECESSARIUM, ALIQUAM DOCTRINAM HAI3ERI

Videtur quod non sit necessarium ad di- rectionemactuumrationis, aliquam doctri- nam haberi.

1. Quia sicut homiues ordiuaulur in linem, ita et alia animalia, sed ad hoc, quod actus aliorum animalium ordi- nentur in liuem , non requirilur ulla ars, vel doctrina, sed sufficit naturalis iu- stiuctus : ergo similiter ad directioncm acluum ratiouis in liuem, non requiritur particularis doclrina, sed sullicit inslinctus natuive intellectualis. — 1. Poster. 1. 1.

2. PraUcrca, omnis doctrina est ad per-

I. — 1.

1'U1MA l'AUS. — LOGICA.

fiH-liout'Mi vi'l «luaudiiii ad iiiloilccluui, si- tuli hpfculativa, vcl quaiiluiu ail vuluula- Ifiu, sirut praclica; snl ulruiiKiuc coiu- nli-lur |icr IMiiUt.soiiliiaiii ualurah.Mii el iiinialciu; quia |>cr tlciuuuslialivas scieu- lias pcrlicilui- iuldlrclus iu suis aclibus. |>cr morales vcru vuluutas iu suis : cr^o uou ost iioccssaria alia (luctriiia ad dirc- ctiuucui acluuin ratiuuis. — 1. Seat. Pro- Jo(j. (j. I, a. 1, ary. 2.

;{. Pra'tcrca, ratiu scnipcr est recla, iil dicil IMiilosuphus \^.\. de Anima text. 20, c. 6.) ; sed (juud est rcctuui, nou indigct pcr aliud dirigi ; crgu uuu cst ncccssarius ullus habitus ad directiuncm actuuin rationis. -^de J/alo, (]. 7, a. 5, avg. G; 2. iSent. dist. 2i, (j. 3, a. 3, arg. 'i.

4. Pricterea, ratio non solum est dire- cliva acluum aliarum polcnliarum, sed eliam suaruiu; sed nalura non facit per duo, (juod jier ununi faccre potest ; ergo pra;ter ralionem nun esl necessarius uUus habilus ad directionem actuum rationis. — 1. Poster. I. 1 ; la. q. 51, a. 2, arg. 1.

5. Praiterea, doctrina non potest essc nisi de enlc; nihil enim scitur, nisi verum, quod cum ente cunverlitur; sed de oinni- bus eutibus tractatur in jdiiiusophicis di- sciplinis : ergo praiter illas non debct dari doctrina, qucO vcrsetur circa dircclionem actuum rationis. — 1. p. q. 1, a. 1, arg'. 2; 1. 6'edt. Prolog. q. 1, a, 1, arg. d.

Sed contra est : 1. quod consideratio ralionis per habitum perlicitur, unde sc- cundum diversos ordines, quos proprie ralio considerat, erunt divcrsi habitus ct doctrina^ ; scd datur duplcx ordo in actibus hominis : unus, qucra ratio considerando facit in operibus voluntatis; alter vero, qucm ratio considerando facit in propriis acti])us ; ergo sicut illc exigit peculiarcm habitum ct doctrinam, quaj est Pliilosophia moralis, ila isto rc(juiret proprium habi- tum. (jui dicitur scientia rationalis scuLo- gica, cujus cst considerare ordinem par- tium et ordincm principiorum ad invicem et ad couclusioncs. — 1, EtJiic. 1. 1.

2. Prioterca, omnium, quae ratione co- gnosci possunt, neccssc cst aliquam doctri- iiam tradi ad perfectionem humanas sa- pientiffi, quai Philosojjhia vocatur; sed directio actuum rationis judicio rationis subjecta est ; ergo necesse fuit ad comple-

nicutuiii lMiilus(j|)liia; de diroctioiieactuum ratioiiis doctiinani tradcn^ qua; Logica iiuiicuj)atur. — 1. Periherm. I. 1; 1. Po- ster. I. 1; I. Polit. I. 1.

P.ESPONDEO DICENDUM, quod noce.ssaria csl quaMlam doctrina, per (juani liomo di- rigat actus ralionis. — Ad cujus manifesta- lioiiem considerandum cst, quud, (juia honiinuiii gciius, sicut dicit Philusojilius, 1. Metaglujs. c. 1, arto ot ratiuno vivit, ad diircreutiam animalium, quai quudam na- turali inslinctu ad suos actus agunlur, di- vcrsa) arlcs illi dcscrviunt ad proprios actus facililer ct ordinato j)crficiondos. Nihil enim aliud ars esse vidotur, quam ccrta ordinatio rationis, qua per dotermi- nata media ad dobitum fiiiom actus humani perveniunt. Ratio autom non solum diri- gore potost inferiorum parlium actus, sed eliam actus sui directiva est; hoc onim est proprium inlollectivio partis, ut in scipsa refleclatur; nam intellectus intolligil se- ipsum, et similiter ratio de suo actu ratio- cinari potost. Sicut igitur ex hoc, quod ratio de actu manus ratiocinatur, inventa est ars ffidificatoria vcl fabrilis, pcr quas homo faciliter et ordinato potost hujusmodi actus oxorcere, eadem ratione ars qusedam necessaria est, qua3 sit directiva ipsius actus rationis, per (juam scilicet homo in ipso actu rationis ordinate et facilitcr et sino errore procedat ; et haec est ars logica, id est rationalis scientia, qua? non solum rationalis est ex hoc, quod est secundum rationem, quod est omnibus artibus com- mune, scd ctiam ex hoc, quod est circa actum rationis, sicut circa propriam mate- riam ; et idoo vidotur osse ars artium, quia iii actum rationis nos dirigit, a quo omnes artos procedunt. — 1. Poster. I. \.

Ad ^yrimtm crgo dicendum, quod dupli- citer aliquid sua actione vcl motu tenditin liiiem : uno modo, sicut se ipsum movens ad finem. Alio modo, sicut motum ad finem. Illa, quas ralionem liabcnt, seipsa movcnt in finem, ut homines, quia habent dominium suorum actuum per liberum ar- bitrium, quod est facullas voluntatis et rationis ; illa vcro, quae ratione carent, tondunt in finom per naturalcm instin- ctum, quasi ab alio mota, non autem a seipsis, cum noii cognoscant rationom finis, ot ideo nihil in finoni ordinare pos-

i>R()(i:miu.m.

QUiKST. I. AHT. 11.

.siiiil, .s(mI .soliiin iii fiiinnal) alio ordiiiaiiliir (la 2n', ([. I, a. 2, c). Qiioiiiain mto oiniiis actio ralioiic iilciilis |icrli('iliii° |ht liahiliiin. naiii |)fr illiMn Ikmiio i'(.>il(liliir |)roni|)liis tT (lclcclahililcr opcrans acliiin siniin, idco, nl lioino|)('i'rc('tc (liiii^crc possil acliis suos, cgct ali(|ii() lialiiln snpciaddilo. ([ucin vocamus scicnliain ralionalcin scu Lofiicain. Vcl dic, (|Uod sicut pcrfcctuin vita; rcgiincn ost animalilnis pcr mcino- riani adjnncta assncraclionc cx disci|)liiia V(d (juoniodolibcl alitcr, ila pcrfccluin lio- miiiis rcgimcncst [icr ralioncm artc pcrfc- clam. — de Carit. (|. iiii. a. I, c.; l. Pu- ster. I. l; l. J/efap/i_//s. I. l.

Ad scciuidum diccndum, ([iiod actus ra- tionis dupJiciter considcrari possunf : tel sccuudum ordincm rcalcin, (|ucin liahciit in se cuin ad t)l)jccliiin luin ad polciitiam, ot lioc modo perlincnf ad considcrationcm Pinlosopliia^ iiaturalis ; tel .socimdum oi- dincm, (|ucm latit) cognosccndo facit iii illis, ct lioi; niodo spcctant ad liancdoctri- nam S(ti ad consi(lcrati(.)ncm logicam. — 1. Ethic. 1. 1.

Adtertiiim(\\cvni\nm, qnod ratio sempor

facilitcr, ordinalc »T .sino orror*' in inlclli- gciido i^rocedcro pntosf ; lioc onim dislin- gnitiir li.iliilus a polciilia (iiiod lia?c osl inincipinm aclus socTmdum ossi? .siniplici- lcr, illo voro osl principinni actus (iiioad licno ossc. —\.P()stcr . I. l ; \. >Scnt. disl. '\-, p. 1 a. I. c.

Ail quintum diccndimi, (|uod pliiloso- [)liic,i' disci|)liiia', <tiiii siiil df robus na- tura', vorsantur eliam circa o|)cralion('s intcllccliis, iit sunt rcs iialnra'; at Logica vcrsafnr circa illas iii i[)sis considcrando intcntioiics iiifrljigibilcs, sou considoiat oporationos infolloctus socundum ordincm, ([uom liahonl in so ad ohjocla et ad [>oten- tiam, iit dictiiiii est. — 1. Ethic. I. I; 4. Metaphys. I. !.

AUTICCLUS II

niUM ILKC DOCTHIN.V SIT SCIENTIA

Vidotur (juodluTcdoctrina iion sit scion- tia.

l. Qiiia lMiiloso[)lius (2. Mefaphj/s. iext. lo;l. 1. miii. c. .3) ait ahsurdum esse simul quaT'crc sciontiam ot modiiin sciendi; sod hioc doctrina, quam Logi-icam rccta dicilur, loel secundum quod se liabet vocamus, ost modus sciendi ; ergo non cst ad prima principia, circa qua^ non errat; scientia. — Opusc. 70. q. G, a. I, ad 3; vel ([uia orror non (n-ciiit ex propricfato 2. Metaphys. 1. o.

rationis, sed cx ejus dcfeclu, ([iicin sup[)lct 2. Pranerea, secundum Pliilosopliuni

hahitus, cum sit complcmcnlum [)otcntiai [i. Poster. text. 35, 30, c. 22), logice spo- {deJ/alo, q. 7, a. 5, ad. 6; de Virt. in culari cst probabiliter speculari; at scien- com. q. nn. a. 1, c). Vol dic, quod Pliilo- tia speculatur et procedit ox neces.sariis, ut soplius non dicit rationem semper csso probatidem Philosophus (I. Poster. text. rectam. scd intellectum; non est autem 15, c. 0); ergo Logica non cst scientia. — idcm intellectus, quod ratio; ha^c oiiiin \. Poster\. \. 33, 3i, \2. imporfat quemdam discursum uiiius iii 3. Prffiterea, omnis scicntiaex Philoso-

aliud, ille veroimportatsubilam apprehen- pho (1 et G. jVetaphys. text. 1 ; II. 1 ct 5, sionem alicujus rei, ot idco intellcctus c. 1 et 11. Metaphys. sum. 3. c. 1 ; I. 10 proprie cst principiorum, quffi statim co- c. 1), vel est practica vel speculativa ; gnitioni se olTerunt, ex quibus ratio con- sed Logica neque ost practica nequc spe- clusiones elicit, qua^ [)cr inquisifioncm culativa, sed adminiculatrix utiiquc, ut iiinotescunt. Unde sicut in speculativis in dicilur(l. Metaphys. siuii. c. 1,2; c. 1); intellectu principiorum non polest esse ergo non est scientia. — I et G. Meta-

error, sed in deductione conclusionum ex principiis, ita etiam in operativis intelle- ctus semper cst roctus, sed ratio recta et non recla.

Ad quartim dicendum, (juod ratio, cum

phys. 1.1; {{. Metaphys. 1. 7; et locis citandis infra' art. 4. c.

4. Pra^torea, illa doctrina non est scien- tia, cujus partes non sunt sciontia^ ; sed parles Logica^ scilicet Dialoctica ot

sit potentia, dirigit suos actus secundum Sophistica non .suiit scientiae; nam Dialo-

esse simpliciter; atLogica, cum sithabitus ctica , ut dicitur (1. Topic. c. 4 ct 2,

superadJitus. dirigit actus rationis secuii- procodit ex probabilibus et ex principiis

duin bene cssc. Pcr Logicam cnim homo exlrinsecis; procedit onim ox inlontio-

l-KIMA PARS. — LOGICA

iiihiis latioiiis, qiia' siiiil oinMino cxtranoai a natuia r.-iiiin, imdc fl a IMiilosopIio (l. Metaijhijs. text. 0. l. ^i, c 2) (licilnr csst! tfiitativa dt' liis, dc quihus Pliiio- sophia t'st sciciis; Sopliislica vcro proccdit ex falsis ; crgo Ikcc doctrina non ost scicntia. — \. Metaphij.^.^. t; 1. Poster. I. 20; Opusc. 70, (1- 0, a. I. c.

5. Prietorca, non polost demonstra- tionis essc dcnionstratio, sicut ncc scion- licB scicntia, ut dicitur (2. Poster. text. 27, c. 19); sod luoc doctrina, cum vorsctur circa actus rationis laiKjuam circa j^ro- j)riani matoriam, maximo considcrat de domonstrationo, c|ua.' a Philosopho (i. Poster. text. 13, 18, 25, c. G, 10)vocatm' sciontia dcmonstrativa, quia facit scirc; crgo ha^c doclrinanon ost scionlia. — 2. Poster. 1. 't2; I. Pustev. 1 12, 13.

Sed coiitra est : 1. quod Philosoplms partos hujus doclriufc, Dialocticam scili- cot ot Sopliisticam vocal sciciitias (11. Metaphys. c. 3;), uhi probat, quod accidcntia entis, ut ciis cst, nulli scien- tiic nisi Motaphysicffi convcniunt, quia ncc convcniunt naturali nec Dialocticai nec Sophistica!; et c. 7 [rectlus. c.8ot 9.), intor scionlias solam Sophisticam ait ver- sari circa ons por accidons ; ct (1. Poster. text. 27, c. ll)docet, quodomnosscientia' utuntur communibus principiis, seddiverso modo ; nam Dialectica et Metaphysica sunt de communibus; htecquidem,"quia versatur circa ons ut ens tanquam circa subjoctum; Logica voro vorsalur circa enlia rationis, quai potestratio negotiari circa res omnes. — ii.MetaphTjs.\. 1, 3 et 11; 1. Poster. I. 20.

2. Pr?eterea, ea doctrina cst scicntia, in qua sunt demonslraliones per aliquam ex quatuor causis tanquam per medium pro- cedcntes ; demonstratio cnim est syllo- gismus faciens scire per quamcumque causam ex quatuor, ut docet Philosophus (2. Poster. text. 11, c. 11) , scdin Logica sunt multffi domonstrationcs ex aliquibus causis cx quatuor, ut patct cx WhvhPoster., quorum in primo cx causa fmali dcmon- stralionis, quae estscienlia, probat Philo- sophus necessitatem illius et ex defini- tiono ejusdem per causam finalcm de cadcm ostondit definilioncm matcrialom, et in particulari dcmonstrative probat.

quod domonstratio procedit ex ncccs.sariis; crgo. — 1 ot 2. Posler. l, 9; 1. Poster. I. 1, 4,13.

UeSPONDKO DICENDUM, quod IhTC doc- trina ost scientia. — Ad cujus cvidcntiam scicndum cst, quod hujus doctrinai scu Log-icffi partos tres sunt : Dialoctica, So- phislica ct Dcmonstrativa, quarum Dia- lcctica duplicitcr polost considcrari imo modo sccuiidum quod est doccns, alio modo, sccundum quod ost utons. — Et quidem, secundum quod ost docens, habct considoralionom dc intontionibus rationis, inslituons modum, quo por cas possit proccdi ad conclusion(!s in singulis scicn- tiis probabilitor oslcndcndas , ot hoc dcmonslrativo facit, ct secuudum hoc est scientia. — Utens vero cst, sccundum quod modo adjuncto ulitur ad concluden- dum aliquid probabiliter in singulis scien- tiis, ct sic recedit a modo scientiae. — Et similiter dicendum est de Sophistica, quia prout est docens tradit per necessarias et demonstrativas rationcs modum arguendi apparcntcr; sccundum vero quod cst utens, doficit a processu verae demonstrationis ot argumcntationis, et sic non estscientia. — Sod \n partc Logicae, quai Dcmonstra- tiva dicilur, soium doctrina pcrtinet ad Logicam, usus vero adPhilosophiam et ad alias particulares scicntias, quae sunt de rebus naturae; et hoc ideo, quia usus Domonstralivai consistit iii utendo prin- cipiis rei"um, de quibus fit demonstratio, quaj ad scientias realcs pertincnt, non in utendo logicis intcntionibus ; est tamcn Dcmonstrativa, secundum quod est doccns, vcre scientia, quiacirca intcntiones rationis versatur, demonstrative docendo, quomodo fiant dcmonstrativee scientia', seu quo- modo per illas procedi possit ad conclu- siones in singulis scientiis demonstrativc ostendcndas, non autcm procedcndo cx illis ad aliquid ostendendum dc rcbus, quai suntsubjecta aliarum scientiarum, ut facit Dialectica, sccundum quod est utens, ut dictum cst, Nam cum talcs intentiones rationis siiit omnino cxtranccE a natura rerum, scientia vero procederc debeat ex propriis rcrum principiis, ut sic non esset scicntia, sicut ob hanc causam non est scientia ipsa Dialoctica, secundum quod cstutens; ct sic manifestum est, quod hcec

PROGsMIfM. — QIT^EST. I

(loclrina ostscionlia. — '(•. Metnphijs. I. I ; I. Postcr. I. I 20; Opnsc. 70, ([. C.. ji. I, r.; et locis citanilis infra, a. \, c

Allprimum orf^o (lirciidimi, qiiod S(M1.sus IMiilosopliii I. Metajilijjs. I. I . min. c. .T)('sf, ruiii iu aildiscondo incipicnduiu sit ah oo, ox ciijus copniliono cofjnilio so(juonliuin do[)ond('t, [irinio loco addiscciKlain cssc Lo.^icani, ([iiia docot coinniiiiicni uiodiiin scicndi (Mniiil)us scicnliis. Sicul cniiii niodiis [),irlicularis scicudi in siiif^ulis sciciiliis antc illas Iradcndus osl, ila cl addisconda |)riu.s ost illa scionlia, ([ua> docot nioduin ()roco(londi connnunoni oiu- nihiis scionliis, ([uod non iin[)0(lil, (luo- ininiis Loyica sit diccnda scicnlia, ciiui donionslralivo Iradat talciii niodum. iil dictum ost. — II. cil. in. c.

Ad secundum dicondum, ([uod logico S[)ocuIari ost socundum conniiimia, sicut analytico s^xMMilari ost s^icculari (^x jiro^irio, ut docot l*liiloso[)lius ihidcin (1. Post"r. t. 3'), 30, c. 22). (!um cnim Loqica non solum Analyticam, sod oliam Dialocticam continoat, ostondoro aliquid looico ost ostondorc univorsalitor vol aliquid univor- salo ot commuuo ulriquo [)arli; ostondero aulom ali([uid analytico, ost oslondoro j)arlicularitor ot ox [)ro[)riis scionlia\ — l. Poster. II. 33, 3i.

Ad tertiuni dicondum, quod Philoso- plius 1. c. divisit scionlias porfoctas, quaB scilicot non sunt instrumonta aliarum, cujusmodi ost Loirica; ut ait Boclliius, quod ox 00 manifosto constat, quod Plii- losophus {{. Meta])liys. c. I, 2.), onu- niorat quatuor g-enora artium et sciontia- rum, quarum alias dicit invontas ad nocossitatom vila^ ut sunt S(^iontia?moclia- nica\ alias ad introductioniMii ad alias sciontias, ut sunt sciontia^ logicalos, alias ad voluptatom, sicut artos, qua^ sunt ordi- nata; ad hominum doloctationom, ut comic.T, trai^icK ot alia^ artos ludicra^ ot alias domuni spoculativas, quae non sunt proptor pivTilicfa roporta^ sod pro[)tor soipsas, S'ol dic, Pliilosophum loqui do scionliis roalihus, non de rationalihus,' cujusmodi est Logica. — 1. Metaphys. 1. l el 2;0pusc. 70, q. o, a. 1, ad. 2, ot q. G. a. 1, ad 3; 4. Me/aj^hys. 1. i; 1. Periherni. 1. 1 ; 1. Poster. I. 1; 2a 2m q. ol . a. 2, ad 3.

.\UT. III.

!5

Ad quartum t\\co\u\\\\u , ([uod IMiiloso- [)hus loi[iiilur (h> hialcclica socunduiii ([iiod ost utciis, ut sic cniin non osl scicn- lia, sicut noc So|)liisli(;i iilcns, utra([U(' ta- nicn, iil diximiis, cst scicniia, socundiim ([uod csl doccns. — t. }f(>taiihijs. 1. I.

Ad quintnni diccudum, ([uod scnsus Philoso[)lii (2. Poster. tewt. 27, c. I!) ost, ([iiod sicut dcmonslrafio iinn rs[ cx iicccssilalo dcmonslralioiiis [)iiii(i()iuin, alio([iiiii (iroccdcrcliir in infiniliim, ila cuni dcmoii.sfiatio sciciitiam caiisct, iic([U(' sci(Milia (lotost osso [)riiici(iiuin scicntijp, ita scilicot ([iiod ()iiiici()ia sciontiarum \u-i scionliam cognoscantur. liidc intclloclus |)ro[)ri(' vorsahilur circa ()riii(M'()ia, critijuc [)iiii('i()ium scicntia», scicntia vcro ()r()()ric vcisahilui' circa conclusionos. Sic igifur. cum Logica domonsf rativo ostondit moduin commuucm sciondi iii aliis scionfiis, iif dictum osl(l. c. in c,),orit scionlia rospoctu conclusionum. quas dcdiicit ox [iro^iriis ()rinci()iis illarum.noii aulcm rcs^iccln ()iiii- ci[)iorum, ox ((uihiis illas dcducit.

ARTICULUS 111

UTRIM II.EC DOC.TRIN.V SIT UNA SCIENTIA SPECIK

Yidofur quod Iktc docfrina noii sit iiua sciontiaspocio.

l. (Juia socundum Philosophum (I. Poster. text. 43, 4'(-, c. 32, 33) una sciiMitia ost, qua? est unius g-onoris suh- jocli, sod o[)orationos infollocfus ot in- t(Milionos ralionis, do quihus fracfat Iutc doctrina, non continentur suh uno gonoro suhjecti, cum Iia» sint onfia rationis, ilho vcro oiitia roalia; org-o haec doctrina non ost unascionfia. — la. q. I, a. 3, arg-. 1; 1. Sent. Prolog. q. 1, a. 2, arg-. 2..

2. Prffitoroa, ea, quaj sunt ah opore nostro, et oa, qua3 sunt ah opore naturae, non reducuntur adoamdom sciontiam ; sed haec doctrina detorminat de his, quffi sunt ah opcre nosfro ; agit onim Ao intonfioni- hus rationis, quas nogotiatur ratio circa ros omnos, ut dictum est [art. prac. Sed contra.)\ et dehis, qua» .sunt ah opere naturae; agit enim de pranlicamontis, qua' sunt ontia naturaR ; oigo haec doctrina non est uiia scionlia. — 1. Sent. Prolog. q. I, a. 2, arg-. 3; Opusc. 48. tr. 2. c. I.

PRIMA 1'ARS. — LOGICA

:\. ria'l«'iva. in opcralivis ail diviTsas virlutfs jK'rliiU't iiKiuircn' cl (lclcnniiiarc; cr^d pari rationc in sjn-culativis lucc pcr- tincliunt ad divcrsas scicntias ; scd iiuiui- rcrc pcrtinct a<l Dialccticani, di'lcrminaro vcro ad Dcnionstrativain : ci>;o Dialectica ct Dcinonstrativa sunt divorsa» scicnlia*, cl sic L(t^ica non crit una scicnlia. — I .Poster. 1. 1 ; 2a 2:c jf. al . a. 2. ar^. cl ad :\.

i. Pivctcrca, iliadtMlrina non csl uiia .scicntia,scd inultijdcx, cujusgcnorationon simul pcrlicitur, scd succcssivc pcr plurcs actus ; scd gcnoratio liujus doctrina' noii cst siinul, scd succcssivc cx plurihus acti- bus: crgo Ikcc doclrina non osl uiia scicn- tia. scd inulliplcx. — Dicos: scienlias, sicut ot hal)itus, non mulliplicari ox quacumque divorsitato actuum, nam sicut cumdivcrsi- late acluum potosl slaro unilas hal)ilus imo ot polcntias ila polerit slaro unilas sciontia'. — la 2a', q. 5i, a. 4, arg. 1.

y. Sed conim, divorsilas actuum causata ox divorsitato modii et principii ostendit divorsitatom scientiarum; sed actus,quibus gonoratur Logica, procedunt ex variis mcdiis. quibus ad divorsas conclusionos pervonitur : crgo Logica non ost una scionlia.— 2. «yew^. dist. 2'i-, q.2,a.2, ad. 5; 4a 2», q. 54, a. 2, ad. 2.

G. Prffiterea, LogicaB communitcr assi- g-nantur tros partes, nimirum sciontia Pra'dicamontorum, scienlia Porihormenias ot scicntia Nova^ Logica;; ot liaic rursus dividilur in tres partes: in Resolutoriam, Topicam ot Sophisticam; sod ubi sunt plurcs partos alicujus doctrina?, quarum qua'libol ost sciontia, illa doctrina non ost uiia scientia, sod plurcs; ergo Logica non osl una scientia — 1. Periherm. 1, 1; \. Poster. 1. 1.

7. Pra?toroa, dc una sola conclusione potest haberi sciontia actu et habilu, cum una domonstratio faciat habitumsciontia? ; sod ad Logicam pertinont plurima? conclu- .siones ad varias illius parlos spectantos, ut patot: orgo Logica non ost una scientia. — - 1. Sent. dist. 17, q. 2, a. 3, ad. 4;r/e Yirt. inconi. q. 1 , a. 9, ad 11 ; 1 . Poster. 1.1.

Sed contra. qua^cumquo convcniunt in una rationo,possuntadunamscionliampor- tiiicro; undo otiamomniain quantum con- voniunt in ratione ontis, portinent ad Mota- physicam ; sed oa omnia, de quibus haec

doctrina tractat, convoniunt in una raliono; iion oiiim qua'runtur ad cognosccndum proptcr scipsa, scd ut sunt adminiculuni ad alias scicntias ; ergo ha?c docliina est iiiia scicntia. — 4. Metaphijs. 1. 1; 1. Sent. Proloij. q. 1, a. 1, Sed contra; Opusc. 70, q. o, a. 1, ad. 2 ; ct q. (i. a. 1, ad :i; 1. Metaphjs. 1. 1 cl .3.

1{ESI'0NDE0 dicendlm, quod ha?c do- ctrina non ost una scientia spocio, sod |)luros. — Ad cujus manifestationem scion- (lum ost, quod, cum sint tres partos Logi- ca', ut dictum est, Dialoctica, Sophistica ct Domonstrativa. duobus modis possunt considorari: uno modo socundum quod sunt docentes (4. Metaphys. 1. 1 ; Opusc. 70, q. 6, a. 1, c; 2a 2«, q. 51, a. 2, ad 3 ot a. 4, ad. 3) ; et hoc modo sunt pluros sciontiai, quod potest osse mani- fcstum ox tribus. Prirno e*x Philosopho, qui de illis loquilur taTujuam do divorsis scienliis ; nam (11. Metaphys. sum. 1, 1. 10, c. 1), dicit, agere de iis, quae acci- dunt onti, prout est ens, pertinerc ad aliquam scientiam (11. Metaphys. 1. 3); neque tamen pertinere ad naturalem, neque ad dialocticam, noquo ad sophisti- cam. — Secundo ox communi modo , quo sciontiai inter se distingui solont. Scientiae namque diversificantur exobjcctis formalibus, sunt autem maxime diversa intor se objecta praidictarum partium (la2ai, q. 54, a. 2, c. etad. 1); versantur enim circa modos arguendi, quos demon- strative docent , tanquam circa objecta, qui modi sunt plane diversi, ut patet ; modus enim arguendi apparentor maxime disting-uitur a modo arguendi probabiliter, et utorque a modo argucndi domonstra- tive. — Tertio ex proprio modo, quo distingui possunt prsdictse Logicffi partes in ordine ad rationem speculativam. Cum enim scientia sicut et virtus ordinetur ad actus, actus autem, quibus perficitur ratio speculativa sicut et practica .sint duo, ot inquirore et judicare, oportet secundum difrorontiam actuum perficientium ratio- nem speculativam sicut et practicam, sciontias sicut ot virlutes osse divorsas, ot maximo quando non ost oadom ratio per- foctionis ot bonitatis in hujusmodi actibus (2a2ffi, q. 51, a. 2, c. et ad 3 et a. 4, ad 2; 3. Sent. dist. 33, q. 3, a. 1, q. 3, c;

l'RO(KMIUM.

QU.!:ST. I. MiT. 111.

(■). Ft/ilr. I. !l; I.i2.i', (|. 'M, n. (», c. ct ad. .T; de Virt. Card. a. I, c). Sicuf ('i;.;u ii) praclicis, (|uia iiKiuircro ot (IcIcm-- iiiiuarc suiil oniiiiiio divcrsa, ((|UO(I palct cx lioc. (|ii(t(l isla ali<|u;iii(l(t al) iiivicciii s(>[>araiiliir), rc(juiruMl \iilulcs (lisliiicliis, cuhiiliain scilicct clsvn(vsini,ilacuni oodcni

niodo iii spcculahililnis |))'a'(li(!li aclus di- ^ica' hahcnl ijisain scicnliain cl doctrinam

vcrsiliccnlur, alia ralionalis scicnlia dchct cssc Di.ilcclica. (juai ordinaliir ad iiKjiii- silioncni invcnlivain, ol alia scicntia i)^'- nKtnslraliva, (ju.o osl vorilatis dotormi- iiativa ct judicativa; sinp-ula' tamon jiartos ot sciontia' sunt una simjihw qualilas (la 2a\ q. 5i, a. 4, Sedcontra otc); nam qiKoIihot ost hahiliis, (jui cum sit qualitas, dchcl osso formasiniplcx; cum vcrosil j)cr- foclio inlcllcctus, dchct ossoilli j)rojiorlio-

Kt usum, siciit Dialcctica ot Soiihistica ; (ju.odam aulciii (htcliinam ol n(tn usum. sicul Dcmoiistialiva. l ndo maiiih-stum ost, qiiod scionlia! lo^icalcs iiliircs simt, noii una ; cl sic jialcl ad ohjccla, (jua' hoc jn-ohaiil, (juai tamon solvonda sunl, ut vcrilas maiiis patcat.

Ad prinnon or^o diccndum. (luod opo- rati(tiics intcllcctus sunt nialcrialo scion- tiariini lo^icalium ; formalc vcro sunt

nalus, nl, sicut inlclloctus una potonlia inlonlionos ralionis, quas intolloclus con-

cxistons ad multa sc cxtondit, socundum sidoiando facit in ipsis, do illis consti-

quod convoniunt in uno aliciuo, id cst in tuondo tros arg^uondi modos intor sc

conorali qiiadam rationo ohjccti, ita otiam divorsos. — 1. Poster. I. 1 ot 20; i.

hahilusolconsoquonlcr sciontia, ad multa JWetaphijs.X. \,vers. fin.; \.Fthic.\. 1. so cxtondit, socundum quod hahcnt ordi- Ad secund^m <\\com\\\n\ (\\\fM\, cum lo-

ncm adaliquod unum, puta ad unam spc- f^icus con.sidorctrcs, sccundum quod sunt

cialem ralioncm ohjocli. iii ratioiio atquo adoo modum pr;cdicandi,

Alio modo considorari possunt pra;- non autom rorum oxistcnliam ; e contra

dicta^ parlos Logica» socundum quod sunl philosophus considcrot ros sccundum,

ntentes, ot lioc oliam modo intcr so plano quod sunt cntia at^iuo adoo rcrum oxis-

dilTorunt, ut in unam scicnliam cssonlia- liter convcnirc non possint (4. Meta- pkijs. 1. 1; Oimsc. 70, q. 6, a. 1. c); cujus ratio cst, quia Dialectica sccundum quod ost ntons, non ost sciontia, scd opinio, undc ot a Philosopho (4. Meta-

tonliam, non pra'dicandi modum ; divorso modo pra^dicamenta spcctant ad log^icum ot ad philosophum ; nam ad illum .spcctant, prout s(^cundu]ii acccptionom intolloctus suhsunt inlcntioni univorsalitalis. ad hunc voro socundum quod ontia sunt. Undo

phys. text. 5, 1. 3, c 1) dicllur tontaliva Philosophus (7. Metaphys.\.c:^[. 46,1. G, c-

dc his, de quihus Philosophia est sciens, 13) negat substantias sccundas dici do

est tamon una tantum Dialoctica, non subjeclo. quod tamen affirmarat in pi\T(li-

jjlurcs, quiaprocodit ex communihus prin- camonto suhslanlia\ — 7. Mefaphys. I. 13;

cipiis. ox princijiiis scilicot ralionum pro- Opnsc. 42. c o.

bahilium, qua' non divorsilicanlur juxla

divorsitatem rerum, quia communia sunt.

Sophistica vero simililor non cst scicntia,

imonoc opinio vcra, sed falsa cognitio, cum

deficiat a processu vcrw argumcntationis

(la 2ic, q. 57, a. G, ad.3; 2a 2ai, q. Sl,

a. 4, ad 2; 4. Metaphys. 1. 1). Dcmon-

strativa autom ost scionlia, non tamcn

Adtertiuni paletox dictis ; hoc onim ar- gumontum prohat id, quod ostonsumost, Dialecticam ot Domonstrativam, socun- (lum quod sunt docentcs, cssc scientias specic diversas. — 11. cit. in c

Ad quartiun dicondum, quod, vol loqui- mur d(^ scientiis logicalihus soparatim sumptis, vol simul ; si primum, qua'libot

portincns ad Logicam, sod ad alias parti- cst scienlia, nec succcssive g-cncratur cx

culares scientias, qua^ sunt do robus natu- oo, quod suhjectum non statim conscqui-

ne; ethocidoo, quia usus Domonstrativa» tur (lispositionem firmam ct difficilc mo-

consistit in utondo principiis rorum, do ])ilom ; ot ox eo, quod incipit impcrfocto

qiiibus lit domonstralio, (^ua' ad sci(Mitias osso in snhjccto ot paulalim pcrficilnr. Si

8

PARS PRIMA. — LOGICA

secuwUi.m, L(»^i<*a non simul, scd succos- sivi' jMT jtlurfscl (livcrsos aclus gcucralur; iira-lcniuam <|Uo(l sicut iuvculio ctiiuiuisi- tiu onliuautui ad iudicium ct dctciiiiiua- ti..uciu. ita ct Dialcilica ad Dciiujustrati- vaui.— Ia2a'. (]. 'it. a. i. ad 1; ct 11. cit. iu c.

Ad quintum diccndum, quod partes Logica? j^oncrantur cx actil)us proccdcuti- bus cx divcrsis mcdiis ct |triuci|>iis. Aliud cuiiu csl i)riuci|»ium modi aryucndi so- pliisticc, (|ucm dcmonstralive Iradit So- phistica; aliud modus arguendi dialectice et dcuioustralive, (juos dcmonstrativo traduiil Dialcclica ct J)emonslrativa. Pro- ccdit euim Soi^liistica cx liis, quai viden- tur vere et prohabilia, et non sunt ;j Diale- cticaveraex probal^ilibus, Oemonstrativa autem cx veris et per sc notis et propriis scieutijc. {\. Mctaplnjs. 1. 1 ; Opmc.^S), c. 3, de faJJac.) Sin<;ukc tamen illarum partium ex uno tantum actu generantur; nam caderi actus consequentes non g-one- rant novam scienliam vel habitum, sed pra^cedentemperficiunt. — la 2«, q. 54, a. 4, ad I et 3.

Ad sextum diciMidum, quod contenta in Pra'dicamentis, lib. Periherm. et Poster. sub una formalitate considerata, nimirum secundum quod deserviunt ad demonstra- tive inslituendum modum arguendi scien- tifico, spectant ad scientiam demonstra- tivam ; sub alia vero, quatenus scilicet deserviunt ad inslituendum modum ar- guendi sophistice vel probabilitcr, porti- nent ad scientiam sophisticam vol dialecti- cam; scientia onini sumit suam unitatem ab objocto formali, ut dictum est. — 4. Me- tajjhjjH. 1. 1; 1 Porilicrm.X. I.

Ad septimim dicendum, quod ille, qui in una scientia logica acquirit por do- monstralionom scientiam unius conclu- sionis, habet quidem habitum, sed im- perfecte; cum vero acquirit pcr aliquam demonstraliunem scientiam alterius con- clusionis, non aggenoratur in oo alius habitus, sed habitus, qui prius inorat, fit porfectior, utpote ad plura se extendens, eo quod conclusiones et demonstrationes unius scientia' ordinatffi sunt ot una de- rivatur ex alia. — la 2a% q. o4, a. 4. ad 3. Ad argimenta secunda jmrtis dicon-

dum, (|Uod sicut in operativis, quia inqui- rcre ot judicare licet convcuiant in iiru,' rcmoto, liabciit tainen divcrsos liucs proxi- mos, rc(juiruut divcrsas virtutcs, ilasimi- liter in spoculativis ob eamdcm rationcm ro(iuirunt divorsas scientias. — 2a 2w, q. :;i, a. 2, ad2et 3.

ARTICULUS IV

UTRUM n.i;C DOCTRINA SIT SCIEXTIA PRACTICA VEL SPECULATIVA

Yidelur quod heec doctrina sit scioiitia practica.

4. Logica enim dicitur ars artium, eo quod nos dirigit in actu rationis, a quo omnos artos procedunt ; sed ars, ut dicitur 6. Etliic. c. 3 ot 4, ost hahitus praclicus: orgo hsnc doctrina est scientia practica. — Poster. 1. 1; i. Metaphijs. 1. 1; 6. Ethic. 1. 3.

2. PrtElerea, sciontia speculativa, ut dicit Philosophus {{Metajihijs. c. 1), inventaesl proptor ipsum scire atque adeo sui g-ratia, cujus signum, inquit, est, quod acquisilis et reportis omnibus artibus, quse possunt ossc ad vitee necossitatom vel doloctatio- nem vel introductionom aliarum, spocula- tiva3 non sunt proptor hujusmodi roportae, sed propter seipsas; sed Logica non ost invcnta propter sciro et propter seipsam, sed propter alias scientias : orgo non ost scientia speculativa. — \. Metaphys. 1. 1 et3.

3. Praitorca, sciontia prsetcr cognilio- nom habens aliquod opus pro fine ost practica; hoc cnim distinguitur scientia practica a speculativa, ut dicitur 2. Meta- pliys. text. 3(1. 1, min. c 1) ; sed Logica praeter cognitionemhabet aliquod opuspro iine, puta constructionem propositionum et syllogismorum : ergo Logica ost sciontia practica. — 2. M^^f//j/<//s. 1.2; Opnsc.lO, q. 5, a. 1, ad 3; 2a 2«, q. 47, a. 2, ad 3; la2a;. q. 57, a. 5 ad 3.

4. Prseterea, scicntia speculaliva est tanlum triplox, Physica, Mathomatica et Motaphysica, ut dicitur 6. Metaphys. text. 2 i^l. 5, c. 1). Sed Logica nulla illarum est ut patet ; orgo non est scientia specula- tiva, sed practica. — 6. Metaphys. 1. 1.

l>HOnvMIU\r. — QU^ST. I. ART. IV

Sf'(l rofi/rf/ i's[: l.(|iiu(l IMiil(»s(i|iliiis 2. Mr///p/it/s.f('./f. .'{, I. 1, //////. c. I ) sciciilijini sjicculalivani C(»llij;il cx Ijnc, (jui cst co- fiiiilin vcrilalis; scd Lo^icjr liuis c.slcogiii- tio vcritaluni, modi scilicct arfiucndi [ir(d)a- Itililcr, sopliislicc cl dcinoiislralivc, iiani dcinoustraliM' lcadil lios modos, ul dicliim ost : or^^-o.

2. Praicrca, omui.s scicnlia, ul dicil lMiiloso|)lius (2. .)ff'ff/jj/tt/s. ff.rf. .'{, I. I, mi)i. c. .'{;l). Mc/ffjj/tt/s. fpjf.\, ct 2. I. .">, c. 1), vcl cst sj)ccnlaliva V(d praclica.

mciilum sciculia' (2. Mfffi/i/ii/s. \. .". ; (1. E//i't< . I. 7^. Tff/ift (juia, cum L()f.jica, ul dicit lMiilosoj)lius (2. Mf/ff/i/it/s. tf.rf. \\\,

I. I. min. c. .'j), doccai i jum commu-

iicm scicudi omnilms sciculiissjiccujalivis, ncccssc csl cam cssc j)riorcm illis aNjuc adco sul) lMiilos(»ji|iia sjiccnlaliva noii coii- lincri lamjuam cjiis jiarlfiu ; jtr.-clfiwjuain (jiiod sciculia' sjicculaliva-, (jnia ad iiullnm omiiino ()j)ns ordiuanliir, simjdicilcrscicii- tia' dicunlur, non aulcm artcs; at Loi,nca (Iiciturars(lal2a', q. .*)7 , a, .'{, c. ct ad W .

sicul ot omnis inlcllcdus, cx codcin il)i- <jnod vcro //o/j sil sciciitiay>/v/r//Vy/, cvi-

dom, ol 3. r/e Anima text. i!) (c. 10), aut dcnlius conslal. Inm cx oo, (jiiod scicnlia

ost practicus aiit spcculativus, (juornm illc j>raclica ost ad jicrfcclionom (juanlum ad

spoculalur vorilal(Mii proptcr oj)crali()ncm, cllcclum j^roccdcntcm iu opus, sicut sj)o-

liic vcro sj)cculalnr vcrilalcm j)roj)tor culaliva ost ad })crfcctionom (juantum ad

soipsam lanlnm (2. Mrtnii/ii/s. \. 2. : (1. intolloclum (1. .S>///. Prfilnf/. (j. 1, a. I.

Mfffijj/ii/s. \. 1; 11, Mflajj/ii/s. \. 7. ; ai\sf. 2). Manifcstuin anlcm cst j)cr doc

3. (le Aiiima\. 13);so(l Logica non ost scionlia j^ractica; nam haec socundum IMiilosojilium (G. Mftii/j/ii/s. I. c.\ dividilur inactivam, cujns j)rincij)inm ost in agonlo ipsa olcclio; idom cnim cst ai^ihilc ct cliiii- l)ilc; cl faclivam, cujus j»rincij)inm ost in facioutc j)rimo intcllcclns, (^ui primo artcm invcnit, socundo ars, qua', ost ha- bilus intclloclus, ct tcrlio potonlia ali(jua oxsc(jucns, sicut potonlia moliva, por quam arlifcx oxsc(jiiilur concojitioiKMu arlis; noulra auloni cst Logica, ut dictum ost ; orpo Logica ost sciontia spoculativa. — G. Meffi])/ti/s. I. I.

ReSPONDEO DlCiENDlM, quod liax doc- Irina nc(ju(» ost scicntia spcculaliva ncqno j)ra(iica. sod inlroductoria ot adminicula- toria utri(juo. Quod oiiini iioii sif .yjfctila- tiva, manifostum ost jjrimo, quia, ut dicit

IMiilosophus (1. Mffap/ii/s. c. 1), scientia potontise ab intolloctu ; ut onim dicit Phi- spoculalivanon ostinvontaad orudilionom losophus (6. Mefaji/ii/s. tf.rf. I ; 1. Tj, c. 1), sou ad introduclionom sciontiarnm, scd sciontioe practicse vcl .sunt aclivae vol fa- proptor so ipsam; Logica autom ost invonta ctivao (G. Mefa/j/iijs. 1. 1 ); ag-crc aut om, licot proptor orudilionom ct introdudionom sit oporatio immanons sicut ot intolligoro, sciontiarum (1. Metaj)/ii/.^. 1. l. ; Oj)usc. non cst tamon oporatio iutolloctus, sod 70. q. 5, a. 1. ad 2 et q. 6, a. 1. ad abilladincrt, ut docet Philosophus ibidom, 3). Secunilo quia scientia', spcculativai cum ait actionom, qu;i» est princij)iuni ac- .«unt do robus, quarum cognitio quaM-itur ti vaium, idom osse quod olcctioncm,'idom-

trinain Logicw porlici lanlum intcllcctum, liim ox 00, quod illi dosunt quatuor condi- tioncs nocossario ro(jnisita' ad habilum vol scicntiam j)ra(iicam.

Uc(jniiilnr cnim /irimo, ut dicit Pliilo- sophus (2. Mftaji/tijs. te.it. 3; I. \, min. c. 1), ut haboat pro fino opus, quod probatur, quia, sicut intolloctus practicus idem cst (juod oj)cralivus, unde sola cxtonsio ad oj)us facit intollcctum practi- cum : ita idcm diccndum dc habiluot con- siMjucnlcr de scicntia (2. Mftajj/iijs. I. 2 ; flo Vorif. q. U, a. i, c). Sed Logica non habct oj)us proprie dictum, sod tan- tum habot ali(juid por modum cujusdam oporis, undo el ad liabilum sj)ocuIativum potius spoctat, licet non sit scicnlia spocu- laliva proprie dicta (la 2aN q. o7, a. 3, ad 3). Sccundo ut tale opus sit altcrius

proptor se, rosautem, do qnibusost Logica, non (luaM-untur ad cognosccndum proj)tcr soipsas, sod ut adminiculum quoddam ad alias soientias ; unde dicit Boolhius in ComnKMilario supor Porphyrium, quod Lo- gica non tani ost sciontia, quam instru-

que osse agibile ot eligible ; olcclio aulcm a(ius voluntalis esl, ut dicit Philosophus ^3. el G. Et/iic. c. 2; 2. Phijs. text. 49, c. 5; — Et/tic. I. 3; G. Et/iic. I. 2; 1. Et/tic. I. 3; piiolerea Tahula Aurea, v. Intellectus n. 277, 281, 282, 283.)Idcmconfirmat nogaus

II)

PUIM.V PARS. — LOGICA

fo^nilioncni os.sc aoliomni, v[{\.Fthic. c. \\ , llnfin scifiilia' nioralis (li<-if aclio- ncni, non antcin co^nilicnicni ; ccrluni au- lcrn csl. Loiiicam non nisi ciiiM ojicia- liniics inlcllcclns vcrsari. Trrtii) ul laic npns sil cxlciins vcl inlciius volnnla- lis procodcns ad clVcclnni cxlcrnum (la 2a', q. .*)7, a. 1, c. ot ad 1,; quod niani- fcstuin ost luni ox Pliil(ts(»|)lio I. c. dis- lin^ncnto aclioncm a coiiiiiliouc cx co, (|ii()d practicum vd opcialivuni, quod (ii\i(lilnr contraspcculativum, sunn'lur ab oporo ext(?riori, ad quod non dicit ordincm lialiitus spocnlativus (la 2a', q. 57, a. 3, ad 3). Postromn rcquiiitur, ut sciontia v(d ]ial)itns praclicus sit iimnodiale rogu- lativus illius oporis; ciijus ratio ost, quia non quadibct rolatio ad opus facit intcl- lcctum ot coiisequonter liabilum ct scien- tiam practicam. Nam aliqua speculatio po- tost essc alicui occasio • romota aliquid oporandi, sicut pliilosoplius spoculalur, animam osse immortabmi, ot indo sicut a causa rcmola sumit occasioncm aliquid oporandi, sod oportet intoUectum et habi- lum practicum esse proximam rogulam oporis, utpolo f[uo considcratur ipsum operabile ct raliones opcraiidi ct causse oporis. Constat autem, quod Logica non versatur noc proximc rcgulat ullum opus exlernum vel intornum procedens ad edec- tum externum, cum tota sit posita in dircctione actuum solius rationis, ut dic- tum est, illosque considcrat quantum ad speciem suam scu quatonus reforuntur ad rcs, circa quas vorsantur, scilicet objec- tum, onuntiabilia, pra^nissas, conclu- sionos et similia, non autcm quantum ad oxercilium sou qualcnus referuntur ad hominom, quispcculari de])ot, et sunt vo- luntarii, quo tantummodo sulijacont con- silio et prudentiae. — 2a 2cB, q. 47, a. 2, ad 2 ; Cajetamis, ibid.

Quaro superest, ut Logica sit scientia introdactona ot adminiculatoria sciontiis omnibus tam praclicis quam spoculalivis, ut sentit Pliilosoidius (1 . Metaphys. c. 1), ut dictum est, el 1 . Top. c. 1 , u])i dicit tria essc problemata, alia propter electionem ot fu- gam, alia proptor sciontiam, alia ncutro modo pcr se, scd proptor adminiculantia utrique; ot subdit rationem, quia ipsa quidem por so non volumus cognoscoro,

scd aliorum gratia, ut por illa aliud quid-

piam cognoscamus. Prjetereaconfirmatur,

(juia cum docoat, ut dictnm cst modum

commnnom scicndi omnibus scicnliis spo-

ciilativis ot practicis, hon dobct contine-

ri tanquam j)ars sul) scionlia, sccundum

quod dividitur in spoculativam ot pracli-

cam, sed sccundnm quod dividitur in ra-

tionalom, natnralcm ct moralcm, vel cer-

tc iu rali()ual(Mn ct rcalcm [sn/pra a. 2, c, cl

ad 1 ;1. Ethir. I. I ; l.Poster. 1. 1. ; Ojmsc.

70, q. G, a. 1. c. ; 4. Metaphijs. 1. \). Voruin

ost tamen, quod, quia Logica versatur circa

opus inlorius inlclloctus et demonstrativo

tradit oa, dc quibus agit, oaque non qua^-

lunturad cognoscondum j)ioptor sc ij)sa,

sod ut adminiculum qu(»(l(lam ad alias

scientias; — ideo potest dici ]ial)itus spe-

culativus potius quam practicus, vel ars

speculativa et sub Philosophia speculaliva

contincri, non quasi principalis pars, sed

quasi quoddam reductuni ad eam, prout

ministrat spocuiationi sua instrumonta,

syllogismos scilicet et definitiones et alia

hujusmodi, quibus in speculativis scientiis

indigemus. — la 2ae, q. 57, a. 3, ad3. ; 4.

MetapJiys. 1. 1. ; Opusc. 70, q. 5, a. i, ad

2. ; 2a 2«, q. 47, a. 2 ; ad 3 et q. 51, a. 2, ad 3 et q. 53, a. 4. c.

Ad primum erg-o dicendum, quod etiam iii ipsis speculabilibus est aliquid per mo- dum cujusdam operis, puta constructio syl- logismorum, aut orationis congruae, aut opus numorandi vel mensurandi ; et idco quicumque ad hujusmodi opera rationis liabitus spcculativi ordinantur, dicunlur per quamdam similitudinem artes, scilicet liborales, ad differentiam illarum artium, qu« ordinanlur ad opcra per corpus exer- cita, quff", sunt quodammodo serviles, in quantum corpus scrvilitor subdituranimse, et liomo socundum aiiimam est liber; illae vcro sciontiae, quae ad nullum hujusmodi opus ordinantur, simpliciter scientiae di- cuntur, non autcm artes. — ]a2ae, q. 57, a.

3, c. et ad 3 ; 2a2ffi, q 47, a. 2, ad 3 ; Opusc. 70, q. 5, a. 1, ad 3.

Ad secunhm dicondum, quod Logica ost sub Philosopiiia speculativa reductive; nam ost habitus potius speculativus quam practicus, ut dictum cst — ]1. cit. in fin. c.

Ad tertiim diccndum, quod constructio

i'H0(i:mium. — Qv

s\ lloi^ismi 111)11 cst prnjirir opns, (jualc csl iliiiil. (jiiod sprclal ad liahiluiM praclicuni. — II. cit. iii c. ad 1.

Ad qitartHm (licciidum, ([uod Loj^ica n(»ii csl propric scicntia spcculaliva, scd laiiluni rcductivc, undc ct vocalur ais. — Ia2a', (j. ;)7. a. .'{, ad .{.; II. cil. iii c. ct ad I .

AfJ jti'i))iu/)i socunda» partis jam diclum csl.

Ad secu)i(l U))i dic(^ndum, (juod scionlia. si^cuiidum (juod dividilur a lMiilosoj)lio in sjicculalivam cl jtracticam, csl rcalis. non rationalis. cujusmodi osl Loi;ica, at(juc adc^o cujus sulijcclum ost cnsnatura', non aulcm cns ralionis. (juod osl subjcctum Loiiica'. — II. cit. in lin. c.

ARTICULUS V

L'TRUM WMC. nOCTRINA SIT SIMPLICITEU NECESS.VRIA OMMUUS SClE.NTIlS

Vidotur quod lia'C doctrina non sil simplicitor nccossaria omnihus scicntiis.

1. Dicit onini riiilosoplius (o. Mctaphf/s. frxt. 1 ; 1. 4, c, 1), quod in doctrinis in- clioandum ost, undo quis facilius discat; scd IJialoctica ost dinicillima. cum sit do socundis inlcnlionihus; oreo illa non ost primo loco addiscciida ot consoquontor noc nocossaria ad oninos scionlias. — 5. Me- toplnjs. I. i. ; Opmc. 70, q. 0. a. 1, ad 3.

2. Pra^toroa, si Logica ost nccossaria omnihus scionliis. maxinio quia docot do- liniro, dividoro ot argumontari; sod lia'C omnia docot qua'lihct sciontia in propria malcria; tradit cnim pliysicus proprias dolinitionos, similitor ot mathomaticus ct motaphysicus ; orgo non ost simjtlicitor nocossaria omnihus sciontiis. — I. Postp)'. I. I. ; 2. Metaphys. 1. 5. ; G. Meta- phi/s. l. 1.

3. Pra^toroa. si Logica ost nocossaria omnihus sciontiis; crgo et sibi ; nam, iil dictum ost, et ipsa cst sciontia; sed non ost necossaria sihi, aIio({uin darotur pro- cossus in infinitum et esset Logica anto Logicam ; orgo idom quod prius. — II. cit. sujua a. 2.

i. Pra^torea, hahitus naturalos non sunt simj)Iiciter necessarii, ad actus; sed ba^c doctrina est quidam habitus; nani per illam quis, duni actu non considerat. po-

-KST. I. AHT. V.

II

lcsl cdiisidciarc. (juod ost sig:num bahitu.s,

iii dicii piiii..s(.j,hus(:<, Kihk-. c. :;, ot 2.

t/f Anhiin. ic.rt. '.\, c. I) : crgo lia»c doc- li ina iion cst nccossaria ad aclus logicos. cl jii-oindc mullo miiiiis ad acliis cl liahitus omniiiiii aliariim scicnliarum — 3. Sf-nl. dist.23,(j. I, a. 1, c; i. .SV/j/.disl. i, (j. I. a. I c. ; la, q. 83, a. 2, c. ; la 2a' . (j. 40. a. I ol 2, c. ; !. Eihir. I. 12. : 2. <h' Aniiiin. I. !. ; 2. Si'iil. disl. 2'«-. (j. 2. a. l, ad \.

Sed CO)lti'a est.i\nm\ Philosojihus; |..]/r- taphi/s. c. l)dicil. ali(juas sciciilias cssc in- vcntas ad inlroductionom sciontiarum oas- (juo necossarias ossc ad ciiidilioncm ; at ha' niilhe alia' sunl (jiiam scicntia' logi- calos: orgo sunt sinij)li(ilcr ncccssaria' ad alias scicntias; rl2. J/etapk//s. text. !'>, I. i. mi)i. c. 3 (licil ahsurdum osso siniul quaTore sciontiam ot modum sciondi; por modum autom sciondi intolligitur Log^ica, ut dictum ost : org-o Log-ica ost simjjlicitcr necessariaomnihussciontiis ; vcrhum eiiim «absurdum» non quamcuTiKjuo nccossila- tom , sed impossihililatem comparandi quamcumquo aliam scienliam ostondit ot necessitalemabsolutam. — I. Metaphys. I. 2 ctS; 2. Metaphys. \. 5.

Respondeo dicendum. quod Iia^c doc- trina est simplicitcr nocossaria omnihus scientiis. — Cujus ratio duplox aireiiij)o- lest, prio)' est ex actu proprio scien- tia\ Projirius enim actus scionlia» ost cog-noscore conclusionos, rosolvondo oas ad princijiia per se nota , sicut qualitas liahilitans hominem ad bunc actum ost hahitus scientia'; at sola sciontia demon- strativa , quee est pars Logica^ , docot modum rosolvendi conclusionos in sua principia; unde ol dicitur analytica, idost rosoluliva (3. Sent. dist. 31. q. 2. a. 4. c; i. Poste)'. I. I ). Posterioi' ost ox modo sciondi ot iufpiirondi veritatom ; non onim po- tost haberi certa ot evidons cog:nitio vori- talis rei atquo adeo sciontia, nisi sciamus modum dormiondi. dividendi et demon- slrandi, por quom babotur talis cognitio et scientia : undo ot Pbilosopbus (I. Po- ster. c. l)ostondit necossitatom demonstra- tivi syllogismi, cujus scientia ost Logica, ox suo lino, qui ost scientia, ot (2. Meta- phjjs. text. 15, I. 1. miii. c. 1.) dicit ahsur- dum esso simul quiTrore modum sciendi

12

l'RIM.\ PARS. — LOGlCA

t'l .scifiiliam ; ikiim illf in ctimnmiu nocos- sftrio «lolirl aiilrci-drro scioiilias in c(im- mimi, siciil r\ |iarli(ularis modus sciondi (li'|)ot aiilocfdfro (|iiamciiiiii|iio scionliam iii |tarliciilaii; al sida Lo^icaosl illa, (|ua', ddcct modum scioiidi. — 2. Metophys. I. 'i; 1. Poster. I. 1 ; t. Metaphys. I. 1 ; Oini.u-. 70. (I. :;. a. 1. ad 2.

lliuc onim ost, (juod pluros [)liiloso|)lii Lo^ica' i^^naii in mullos orroros iiicido- runl; nam l'ylliaf;(uici, uldicit IMiilosoplius {[.Metaphj/!f. text. 8; c. ti), ob ignoraiitiam Diaioctica' posuorunl unum ot numorum praitor ros sonsibilos, ot alii ol) oamdom rationom c.k oodom (4. jUeta])hj/s. text.^', l.3,c. 3), Iractarunl do principiis (b-nion- strationisvob'iitos oa (lonionstraro(l. J/e/r/- fhys. 1. 10; i. Metafhys. 1. 5). Un(io morito congruus ordo sciontias addicondi a plii- losophis ost constitutus, ut primo puori lo- gicalibus instruantur, qiiia Logica docot modum lotius lMiilosoj)liia'; socundo in matliomalicis, i\\uv. noc oxporiontia indi- gont nec imaginationom Iranscondunt ; tortio in naturalibus, qua', olsi non cxco- dunt sonsum ot imaginalionom, roquirunl tamon oxporiontiam ; quarlo in moralibus, qua* ro(juiiuiit oxporionliam ol aniinum a passionibus liborum; (juiulo iii sapionliali- buset divinis, qua» transcondunt imagina- tionem cl r(>quiriint validum intelloctum. !\[aiiifostum crgo est, quod Logica ost sim- plicitor noccssaria omnibus scientiis. — Opusc. 70, q. 6, a. I ad 3, ot q. 3, a. 1, ad 3.

Ad primiim ergo dicendum, quod in addiscondo incipimus ab oo, quod est magis facile, nisi neccssitas aliud requi- ral; quandoque eniin necosse cst in addiscondo non incipero ab eo, quod est facilius, sod ab eo, a cujus cog-nitiono cog-nitio sequontium dopondet, utcontingit in proposito; oportet enim in addiscondo incipcre aLogica, non quiaipsa sitfacilior ca^toris scientiis; liabet onim maximam dilTicultatom, cum sit de sccundo intelloc- tis, sed quia aliie scientia^ ab ipsa depon- dent, in (juantum ipsa docet modum procedondi omnibus scientiis ; oportct, enim scire primo modum scientia^, doinde ipsam scientiam, ut diclum est ex Pliilo- sopho loc.cit.

Ad secundum diccndum, quod Logica

docol modum commiinem dofiniondi, divi- dondi (1 dcmonstrandi f)mnibus sciontiis. In singulis autom sciontiis traditur niodus j)ai li(;ularis dofiniondi, ut docct IMiiloso- j)lius(G. M(taphys U'\l. 2; I. o, c. 1), (jui lamon in so involvit communom modum, (|uom domonstralive docot Logica, sicut nnivorsalo nocossario involvitur in j)arli- ciilari. V(d dic, quod Logicadomonstrative (locet modum dcfinicndi ot domonslrandi, sod ca'toia' sciontia' ulunlur taiibus modis, apj)licando illos ad j)ioj)rias matorias, ox qua applicationc otiam ipsi niodi divorsi- licantur. — 2. Melaphys. I. o; 6. Metaphys. 1. T), ; 4. Metaphys. 1. 1, vors. fin.

Ad tertium dicondum (juod, quia tam modus sciondi, quoin tradit Logica, quam res omnos, de quibus ost Logica, non quffiruntur ad cognosccndum propter sc ipsas, sed proj)tor sciontias, ideo Lo- gica non cst proprie sibi nccossaria, sed aliis scientiis ; quia vero ipsa etiam cst scionlia, ut dictum est, ad illam suffi- cit lumen naturalc intolloctus, quo et cognoscit terminos principiorum, cx qui- bus doducit conclusionos de modo sciendi, quom domonstrative tradit, et quo per rodoxionem cognoscit, utrum modus sciendi, quo ipsautilur ad (hdiniendum ot demonstrandum, convcniat cum eodem modo, quem demonstrativc docet.

IIoc enim est proprium parlis intoUoc- tivoe, ut in se ipsam reflectatur; nam intolloctus intolligit so ipsum; und(! simi- lilor de suo actu ratiocinari potest atque ita cognoscere, utrum, verbi gratia actus, quo demonstrat aliquam passionom de (lemonstratione, sit talis, qualem requirit natura ipsius demonslrationis, de qua talem passionem domonstrat; hoc autcm ipsum long-e facilius facit intolloctus por babituniLogicte, quffi actusrationisdirigit, ut dictum cst. — 2. Metaphys. 1. 5; 4. Meta- phys. 1. 1 ; Opusc. 70, q. 3, a. 1, ad 2 et 3; 1. Poster. 1, 1.

Ad quartum diccndum, quod habitus naturaliter acquisiti non sunt quidem simpliciter necessarii ad proprios actus circa propriam materiam, aliqui tainon sunt sinipliciter nccessarii ad actus alio- rum babitum, ut in j)roposito habitus Logicic necessario requiritur ad scientiam actualcm vel habitualem rerum. Cujus ratio

1

i'Uoa:Miu.M. — Qu.i:sT. i. art. vi.

13

cst, quia, ul (lictuin rst ox Pliilosopho, nnno potcsl sciif. nisi sciat nioilnin scicndi ; scirc anlcni lalcin niodinn forina- lilcr lanlnin possinnns pcr liaMtuin Loiii- c.c; 11.1111 lioc scirc iii\t»lvil co::nilion('in pluriuin concinsionuiu louicaruin, (|n.'i' nou possiiui siiuiil cssr in iulcllcclu. d laincn siinul cssc (lcbcnt vcl actualilcr vcl virtnalitcr pcr haliituin; ([uia illc scit ali([uain C(Uiclusioncni. (|ui jtotcst illain rcsolvcrc iii sua juinci[iia tain cx |»ail(! nial(Mi;i' ([uam ox |)artc forina\ ct idco (lchcl liahcrc iii sc ali([uam ([ualilalcm vcl [uinci[)iuin, [)cr (juod possil hoc i'a- c<3rc; hoc aulcui cllici non [)otcst pcr actua- lcs coiinili<uu's couclnsionum loizicarum ([uoad ulruiu([uc, nain talcs co^nilioucs [>ra'tcricruut ; ([uarc ncccssario dcbcl id licri \u'v hahilmu ah illis cognitionihus actnalihns inintcllcclu rclictum, qucm di- ciinus hahilum Logica' — II. cil. iii ary. el ad. 3 ; 3. 6'€)it: dist. 31, q. 2, a. t, c.

ARTICULUS VI

UTIUM ENS R.VTIOMS SIT SUBJECTUM IIIJUS DOCTULVj;

Vidclur quod snhicclum hujus doctriiuc iiou sil cus ralitmis.

1 . Dicil cnim Philosophus (l. Metu- phi/s. text. i ; l. 3, c. 2), cjuod Dialcclica dc iis cst, dc ([uihus Philosophia; scd Ikcc cx codcm ihidcm vcrsatur cira cns rcalc in commuui lamjuam circa suhj(^ctum ; Q\'!^o ct Dialcctica ct couscqncnlcr cjus suhjcctum non crit cus ratioiiis. — 4. Metaphys. I. 2 ; al. I.

2. Pra?tcrca, por subjcctum dlstiuguitur scicntia ah aliis sciontiis cl habitihus; sed pcr CU.S ratiouis nou distiuiiuitur Loijicaab aliis hahilihus; nam circa illud versantur Grauunalica, Rhctorica ct alia» ; crgo cns ralionis nou cst subjcclum Logica?. — 1. Sent. Prolog, q. i, a. i, c; ia 2a?, q. o7, a. 2, ad. 2

3. Pra^tcroa, objcclum cst [)rius actu, ot actus potontia, ut dicit Phiiosophus (2, de Aiiima text. 33, c. 3), el consequenter oliamhabitu, et sciontia; comparatur enim actuaiis, cognilio ad scientiam sicut actus ad potcnliam; sod ens rationis nou est prius aclu iutollcctus, sed quid postorius, cum ilium consequatur ; orgo ous raliouis

non osl suhjcctum V( I (dijcctum Loj^^ica.'.

— 2. de Aiiima. I. I ct 0; i. .Vetaphi/s. I. !>, vcrs. liii. ; Oj/ksc. i2. c. i, ; de Pot . <(. 7. a. (), c.

i. Pi;i'lcrca, (unuis iulillcclus, ciii noii rcs[i(»udct arK[uid in rc, csl cassus ft v.iniis, scd inlcllcclui inlclligcnlis cns rali(»iiis uihil rcs|)(»ndr| in rc ; crg^o cst c.issus ct vanus ; scd coguitio, (jua' hahctiir [icr hahilum L(»,iric.'i', noii cst vaua ct cassa cuin sit ncccssaria, ul dicit Pliil(»s(»[ihus (I. Metaphjjs. c. i), ad crudilioncm cl iiitro(lncti(»ncm sciciitiariini : orgo ill! rcs[)ondct ali([uid rcalc, non rationis, ct consc([ucntcr cjus siil)jcctum non cst cns ralionis. — dePot. <[. 7, a. li, arg-. i, ct q. 1, a. i.,arg. II), cl ad iO.

.*). Pra'tcrca, scicntia ost dc ohjcclo rcali, ul cniin dicil Philoso[»hus (3. de Aaima text. 38, c. 8), scionliaj secantur sicut ros; sod cns ralionis non est objoc- lum rcalo ut palot ; crgo non polcst cssc objcctum Logicio. — 3.^«? Ajiima, \. 13.

0. PraHorca, omnisscicntia dchol intitu- lari cl dcnominari a suo subjocto; sed lucc doctrina dicitur scicutia rationalis : orgo quia cjus matcria ot suhjcctum cst actus ratiouis, non autcm ons rationis.

— I. Sent. Prolog. q. 1, a. 4, arg. i, ; 1. Poster. I. 1 ; Perihemi. 1. i.

Sedcontra est: l. quod Philosophus (4. Metaphys. text. o ; I. 3, c. 2) docet, (juod circa ens in commuui vorsantur .Mcta[)hvsica. Dialcctica ct So[ihislica, quod idco vcrum ost, quia Mctaphysica vorsalur circa ens realo, tau(juam circa proprium subjectum; Dialcctica voro ot Sopliistica, qua; sunt partes Logica», ut dictum ost, circa ous ratiouis, quod aMjui- paratur a Philosopho culi rcali, quia niliil cst iu rcrum iiatura, circa quod ralio non negoliatur — 4. Metaphys. I. I ; Opusc. 42, c. 4.

2, Pra^torca Philosophus (11. Meta- l^hys. text. 7 ; 1. 10, c. 3) dicit, quod solus meta|)hysicus vorsalur circa acci- doulia outis ut cns ost; quia dialocticus ct sopliista vorsantur quidcm circaaccidcutia oulis, sed non ut entia suiit ; nam vcrsantur circa intentioncs, qua^ accidunt cntibus rcalihus. — 11. Metaphys 1. 3 ; <^e Pot. q. 7, a. 6, c. ct ad 4.

3. Pra?teroa, objocluni medicince cst

r.

IMdMA l'Al{S.

saiiilus. <iiii;i niliil ruiisidcral nisi iii t.nliiu' a<l illaiii; fl «luia illa csl foniia, »|uain iiidiuil iii ((trpus liuiiiamiiii, siciil .siiiiililcr ()l»jcctuiii ailis slaUiaria' cst foriiia slaUia', (|uaiii iii cjus nuUciiaiii iuducil : tT^o siniililcr ohjccliiiii Lof^ica', qutu cst ars dircctiva opcratiouuin intcllcflus, ciit foima dircclionis, (luain inducit in opcra- liiiiics inlcllcctus; scd illa dircclio lil |»t'r cnlia rationis, pcr rcspecUis sciliccl tuni parliuni tuin principioruin ad inviccm ot ad conclusioncs, (|ui non possuiit osse roalcs, cuni tanluni consc(|uantur opcra- tiones intcllcctus : ergo — 2a '2iv, q. 1, a. 1, c; 1. Ii't/tic. I. l; 1. iMetaphijs. 1. 1.

Respondeo DICENDU.M, quod suhjectum

hujus doctrina3 est ens rationis, secundum

quod estmodus arguendi prohahililer, ap-

parcnter et (h'monslrativc. — Ad cujus evi-

dcntiam considcrandum cst, quod ens est

duplcx. natura' ct rationis; cns autem ra-

tionis dicitur proprie de illis intentionihus,

quas ralio adinvcnit in rehus consideratis,

sicut sunt intentio generis, speciei ot simi-

lium, qun^ non inveniuntur in rcrum natura,

sed consc([uuntur consideralionem ralio-

nis, ct hujusmodi ens rationis est propric

suhjectum Logicai (1. Poster. 1. 19. ; 4.

Metaphi/s. 1. 1 ; Opusc. 42, c. 4 ot 9 ; de

Pot. q. 7, a. G, c, ; Opusc. 70, q. 5,

a. 1, ad 2 et 3). Quod manifestum osse

potest primo ox rationo suhjocti. Suhjcc-

tum enim hahet ad scientiam ad minus

tres comparationos; prima ost, quod quffi-

cumquesunt in scientia, dehent contineri

suh subjecto; socunda ost, quod suhjccli

cognitio principaliter atlenditur in scien-

tia; torlia ost, quod por suhjoclum distin-

guitur scienlia ah omnihus aliis scientiis ;

has autcm comparationos hahot ens ratio-

nis ut cst modus sciondi ad Logicam. Nam

secundum quod est docons atque adeo

scientia, ost do socundis intenlionihus

domonslrative modos instituens per illas

arguendi prohahiliter, apparonter et de-

monstrativo, a quorum postromo quippo

communi omnihus scientiis ipsa dicitur a

Philosopho modus sciendi, et per illum

distinguilur ah aliis sciontiis, ut dictum

cst. — 1. Sent. Prolog, q. 1, a. 4, c.

Seciindo ex modis ipsis sciondi, quos Logica demonstrativc prohat, puta defmi- tione ot domonstratione. Duplicitor enim

— I,(J(11CA i)(*tcst dclinilio

considciaii sccunduin AricennUiii: vcl sccundum id, quodsigni- licalur j)cr dcHuitioiKMn, vel secun<luiii inlcnlioncni dcliiiilionis. Et [)riori (|ui- dcm modo idein est dolinitio, quod de- iinitum; ncc qua* [)onunlur in dciinitiono. sunt [)artes rci signili('ata! por dclini- tioiicm, sicut noc delinili ; non enim lioino dicilur ex animali et- rationali, sed essc animai rationale; posteriori vero modo dclinilio non est doiiiiituin, sod est duc- tivum in cognitionom illius; el sic etiam dclinitio cst composi'a cx j)luril)us inton- tionihus, ([uarum nulla [)r;edicalur de ipsa, nec c converso, ([uia intentio gcneris non ost intentio dcfmitionis, lioc autem non est nisi secundum intellectum, qui adinve- nit has intentionos. Cum orgo ad logicum spcctot Iraclaro do dcfmitiono, ut ost instrumentum sciondi ductivum in cog^ni- tionom rorum, dofinitio, socundum quodad Logicam spoctat, non nisi ut cns rationis ad illam spoctahil ; idomque dicendum est de demonstrationO;, cum oadem sit utrius- quo ralio {Opusc. 30, c. 1 ; 1. iSent. dist. 25, q. 1, a. 1, ad 2). — Tertio ex ra- tione , secundum quam pra^dicamonta spoctant ad logicum. Cum enim eadem etiam a metaphysico considerentur, suh alia ratione spoctare dehent ad logicum atque ad motaphysicum ; ad hunc au- tom spectant, secundum quod sunt cntia natura^, ut patet ex Philoso[)ho (4. jVetaphi/s. texf. 5 ; 1. 3, c. 2; l.Meta- Ijhys. text. 46 ; 1. 6,c. 13 ; 2. Metaphys. text. 7 ; 1. 1, min. c. 2); considerat enim [)hilosophus naturas rerum, ut res sunt. Ad illum voi'0 secundum quod suhsunt intentionihus rationis; considerat enim logicus ros, ut suntin ratione, quod mani- fcste patet exdiversis et contrariis prai- dicatis, qu^ suhstantia^ prffidicamentali ah utroque trihuuntur, quai evidentor supponunt, ad logicum prsedicamenta spectaro, non nisi, ut suhslant intcntioni- hus rationis, atque adeo ut sunt entia rationis; ad philosophum vero ut sunt entia roalia. (4. Metaphys. 1. 4 ; 7. Metaphys. 1. 13 ot 17. ; 2. Metaphys. 1. 3 ; Opusc. 42, c, 9.) Secundaj namque suhstantiie, quse est primum prsedica- mentum , trihuit Philosophus , meta - physici porsonam agons (7. Metaphys.

PHOa:MIUM. — QfyliSTl. AHT. VI. Ir.\(. \\'t. ; I. (1 . c. III) , noii (lifi il,

i:i

,sul»ir(l(i ; in Aiil('|>i;i'(lic;mu'iitis vcro c;i|i. 2, cl in ju;i'(lic;iiiii'iiN» sul)sUinli;i', uhi lo- ^icuiu afiil, cidcni Iriliuil (>j)|)(>siluiu, j)ulii (li( i di' sul)jccl(>; dici aulcin dc dc sul)- jcclo. (]U()(I est pruMlicaii (lc infcriori suh se conlculo convcnil lanluni sul)slanli;iMil suhcsl iulcnlioui uiiiv('rs;ili(alis, u( coiis(;i( cx lMiiloso])lio in .Alc(;i])li\s. I. c, ulii cuin di.visscl, (juod sul)st;in(ia dicilnr, (ju;c dc iion suhjccto, stalini suhdit, univ(M-- salo vei'0 dicilnr de snhjecto, (jnod addidii . ul ostenderet substantiain absolute suinj)- (am clsccundnm (juod est cns na(ur;e. (juo- modo j)citinct ad considcr;i(ioucm ine- taj)li\>iici, iion dici de suhjcclo, nt sic enim idem est, (juod suhstanlia j)rima, qua; necjuc in suhjeclo est necjue de sub- jecto dicitur; aj)U(l metaj)liy.sicum enim, qui rerum nalnras et exislcntiam consi- (lerat, idem est esse in snbjcclo et dici dc subie('to, secus vero aj)ud logicum, (jui modos ])ia'(licandi et res consi(lerat. j^rout sunt in intellectu; essc vero universalem seuintenlionem universalitalis esse ratio- nem, cur subs(antia) conveniat dici de sul>j(>cto, quomodo sj)ectat ad lof^icum: j)raMlicabile cnim est j)assio universalis. ut ait lMiilosoj)bus in PraMlicamentis caji. dc substanlia. — 4. JlJefaphi/s. 1. 1 ; 7. Metaphjjs. 1. 13 ; OpHsc. 42, c. 9.

Quod ratione conlirmari cliam ])olest; nam (juod subslaiUia dc subjcclo dicalur habcl iu quantum j^er actum ra(ionis iu- duit naturam accidentis, quatcnus scilicet illi tribuit inlellectus intentionem rationis, quai est accidens quoddam rationis; quod enim ratio nostra facit circa substantiam, accidens est, et non subsl;mlia. Unde IMii- loso[)bus in Praulic. caj). de substantia dicit, secundas substantias per quamdam nominis similitudinem boc aliquid signili- care, quod est proprium primaj substan- tiffi, sed sccundum rei veritatem magis signiiicare quale quid, in quantum per ac- lum rationis Iranscunliu simililudinem ac- cidentis, non amittendo substantiam pro- priam in rerum natura, sed accipiendo rationem uniformitatis scu intentionem rationis, quai est quaMlam qualilas ralio- nis, per quam substanlia lit universalis et cousequenter pradicabilis de mullis, ad qua», dicit uniformitatem. Praiterea,

sul)sl;intia s^m-uikIji mclji])hysicc coiisidc- r;it;i iiiullij)lic;itur ad ii:ultij)lic;ilioncm subjcctoium ilhiiii j>;u-(icij)un(ium : mct;i- j>hysice cniin trcs houiincs sunt c(iam Ires .substautia', lo<,nce vero considcrala non inultij>lic;iturad mullij^licalioiicm suh- jcclorum, s(mI cst (juid uuum (•oiuiiuiik! iiiiillis, jiliiics ciiim hoiiiiiics suiil unus lioiuo; at mullijilic;ii'i ad iiiiillijilic^Uioucm subjccloium (M>ii\('nit suhs(;in(ia'. secuii- duiu (juod est ens natura;; id enim est realilcr identiiicari cum entihus natuiii', qua' sunt ])luia; non mullij)licari vero, sed essc (juid niiuiu mull;i rcsj^icicns, con- vcuit cidcm laiituiii i;Uioiic iiitciUioiiis i;itionis; nam convcnit illi rati(jiic unifor- mitatis ad nuilta, (juamacci]>it ab aniina mcdiante intentione rationis. Dcmum ge- nus substantia; log-ico consideralum, est gcnus uuivociim ad suhstantias matcriales ct inuua(cii;il('s, scd non est univocum univocaliouc nalur;e rci, quam considerat melapbysicus. Quiacum in substantia non sit accipere aliquam unitalem ex j)arte ipsius roi, sicut cst in gradu viventis el seutienlis, quia non est ali(jua ejus defi- nitio, qu;e illam unitat(Mn osten(l;U, (nam esse perse, cum in omuibus substantiis reperiatur, est delinilio competens sub- stantife, secundum quod dividitur contra accidens, non autem ut est primum genus substanti;e). in illa remanet sola unitas, (ju;uu facil inlelleclus mediaiUc intcntione rationis; iiam ejus actio non fundalur su- per aliquam rem quocumque modo unam, scd super naturas penitus diversas, quaj tamen ratione intentionis rationis sunt una substantia : ergo erit univocum uni- vocatioue rationis seu per intellectum, secundum inlentionem rationis ; ergo Lo- gica considorat substanliam, ut suhest enti rationis. Unde manifestum cst, quod suhjectum Log^icae est ens rationis, cum eadeni sit ralio partis et lolius Logica'.

yid primuiii ergo dicendum,(juod subje- ctum Logicai ideo a Pbilosopho cequipa- ratur subjecto Pliilosopbiai, quod est cns naturai seu reale, quia se extendit ad omnia, de quibus ens naturai praidicatur. Est enim ens rationis, quod conscqnitur considerationem rationis, sub quam omnia enlia naturie cadunl; nibil enim est iu re- rum natura, circa quod ratio non neg^Gtie-

ir,

1'U1MA 1'AHS. — UJGICA

lur. — i. Metaph. I. i, ; 1 Poster. 1. 10; Opu.sc. 12. c. t.

Ad secuindum (licciKluiii, {[xunX cntia ra- lionis sprclant ad Lo;;icani, quatfnus (l(! illis (Ifnionstrativi' insliluil nioduni ar- ^ut-ndi sricntilicc, topicc ct soj)liisiicc, scu i;i::iicinli sciciitiani, opiiiioiicni ct cnorciii;

~ , . . . •

ad lUictoricani vcio. jtroiit iU' illis iiistituit inodum giyiiondi susjdcioncni, sicut ad Pocticani, pioul cx illis pcr nioduni icpra!- scntalionis instruitur niodus gig^ncndi oxi- sliinationcin, ct ad (iraniiiiaticain, prout cx illis ^igniturni(»dus idliciciidi uralioncin

coiij^ruain

- 1. Postfr. I. 1 ; 4. Metci- jihijs. I, 4; ia 2a*, (j. Vu, a. 3, ad 3; Ojjusc, 70 q. 5, a. i ad 3.

Ad tertium diccnduni, quod licct cns rationis loyicuni sit quid conscquciis (qtcraliuncni intclleclus,coiisidcralur eiiim in Logica constructio syllogismi pcr mo- dum cujusdam oporis, cst tamen aliquo modo prius ot intellcctu ot opcratione ijtsius, JNaiii objcctum potentia^ activa', cujusmodi cst inlcllcclus rcspcctu syllo- gismi coiistructi alquc adeo respectu oiilis rationis, secundum quod ad Logicam spcctat, comparatur ad ipsius oporatiouom

ut gcnus. lluic intollectioni, qua intollo- ctus intclligit gonus, non rospondet ros ali(jua oxlra imiiKMliate, qua^ sit gonus, scd intolloctioni, ox qua consoquitur ista intcntio, respondct ali(]ua ros ; et simililcM- cst do aliis cntihus ralioiiis logicis. — de P(jt.(\. 1, a. 1, ad 10 et (j. 7, a. 4, c. ct ad t.

Ad qnintum dicondum, quod res rea- lis est ohjeclum scicnliaj, ut distinguitur iii practicam ot spoculalivam, scu in ua- turalcm et moralem; secus voro,si suma- tur ut dividitur iii moralom, naturaloin et ralionalom, cujusmodi est Logica, ut dic- tum est. Soiisus autom Pliilosonlii est, quod sensus et sciontia dividuntur in ac- tum ot potontiam, sicut ot ros, ita ut sensus et scieiitia rcspiciaiit sensibile et scibile iii potentia, sonsus autem ct scientia in actu referantur ad sensibilia et scibilia in actu. — V. supra a. 1, c, ; 3. de Anima 1. 13.

Ad sexlum dicendum, quod operationes intelleclus du})liciler possunt considerari, vol socunduni ordinom, quom liabent cx propria natura ad objoctum ct potentiam, et lioc modo cum considcrontur secundum

sicut finis, et hoc modo est prius illa ; cst quod sunt entia natura?, non spectant ad

tamen posteriusinratione oirectus ot ope- logicum, sed ad philosophum naturalem ;

rati, secundum quam ralioncm distingui- vel secundum ordinem, ({uem inlellectus

tur ah objccto reali. respectu cujus, quia considerando facit in illis, et hoc modo

inlelloctus liabot rationem potentiffi pas- sivae, ideo objectum cst prius illo in genere causffi efficientis. — la 2ffi, q, 57, a. 3, ad Opusc. 70, q. 5, a. 1, ad 3; 2. de 3; Anima, 1. 6. Ad quarium dicendum. quod conside-

spectant ad logicum ; hac onim ratioiie considerantur, secundum quod substant entibus rationis. Vel dic, quod, cum Lo- gica, ut dictum ost, sit ars arlium, sicut in cajtcris artibus, licet actio artificis, quai per arlem dirigitur, sit materia directionis

rationi logicse respondot aliqua res, sinon arlis; ohjoctum tamOii artis non cst talis

immodiato, saltem mediate, ethoc sufficit ad hoc, ut consideratio logica non sit vana et cassa. Dupliciter onim respondet in- tolloctui aliquid in re. Uno modo immo- diato, fjuando scilicot inlelloclus concipit formamrei alicujus extra animam oxisten- tis, ut hominis vel lapidis. Alio modo me- diate, quando aliquiJ sequitur actum in-

acfio, sed opus, quod ars considerat, efficit et coiistituit, ut est respcctu artis texlilis tola, ot statua respcctu statuariae, cum tamon earum maleria sit lana et aes, ut docot Philosophus [^.Ethic), itain Lo- gica oporatio intellectus est matcria di- rcctionis, at subjcctum illius est modus sciendi communis omnibus sciontiis ; hic

telligendi, et intcllectus refloctens supra enim est, quem Logicaconsidorat, instituit

ipsum considorat illud. Unde res aliqua respondot illi considerationi intellectus mediato. idest modianto inteliigentia roi ; V, g., inlelloctus intelligit naturam ani- malis in homine, equo et aliis speciobus, et ex hoc sequitur, quod eam intelligit,

et demonstrative probat, ut dictum ost, ot ab utroque potest denominari scientia ra- tionalis, ot quod versetur circa actus ra- tionis, tanquam circa propriam materiam directionis, et quod sit do intentionibus ra- tionis, tanquam proprio objecto, quod

1'K.i:l)1Caiulia.

QL-liST. 11. DE UMVliUSAl.lUL.S IN CO.M.

AKT. 1.

/

(.'Oiisidrial <'l (•oiislriiil pcr iiiixliini (•ujiis- (l;uii opori.s. — 1. h^thir. I. I : (1. I\thir. I. 3; OjJKsr.H). (|. :;. ;i. I. ;i(l .{ : l;i 2;r. (|. o7, II .■$, ;i(l ■'{.

gu.i:sTio II

Dli UMVEHSALiULS IN CUM.ML .\1

Qiioiiiaiii |)iin('i|talis inlcnlio liiijiis do- (liiiia» o.st (iirificic (tnincs Ircs opcialioncs inlcllcclus; ad liiijus doclrin;!' cxposilio- neiu iutcudcnlcs, priodiclarnni opcralio- UUU1 ordincni sc(|ncmnr. Onarc /ji'i//i'i Iniclabinins Ar liis. ((n;c pcrlincnl ad dirc- clioucui prini;c, (puc a lMiilos(»plio dclcr- luiuaulnr in lihris Pra-dicauicnloniin ; xccuiidt/, i\v liis, (|ii;c ;i(l dircclioncui .sc- cuuda\ (|na' dclcrniinanlnr in lilnis Pcri- licrincniiw ; fr/'tiu, dc liis (|ii;c ad dircclio- ncin lcrliii'. ([Uic. dc lcrniiiuinlnr in lihris PriiMUiu ct iu couso(|uciilihiis, iii (|uihus agilur do svllogismo siin))licitor ot do di- \ orsis syllogisniorum ol argumoutaliouum spociobus. (piihus ralio dc nno |)roccdil iu alind.

Considcratio anlcm dc liis. (jiuc jicrli- uonl ad dircclioucm priiu;o oj)craliouis bipartila cril : j/ri/)io uanKjuc agomus i\o uuivorsalihns : seni/ido dc pra'dicanionlis, iiaiii ha^c, ul coiisidcranlur a lofiico, nihil ;iliiid siiiil (|iiani ordinalio uuivcrsalinm scu [)ra'dicahiliuiii iii ordiiio pr;i'dicamcn- lali. — Circa uuivcrsalia voro p/'i)/io coii- sidoraudum est do iliis iii couuiiuni. sr- cu/xilo do iisdoin iu parliculari.

CIRCA t>RiMLM UL-KRUNTLR SEPTHM.

I. Ulrum universalia siut natura} reales secundum se sumpta'. au vero natur;e reales, ut suiit iu inlclleclu, scu nalura' inlcllefta'.

i. Utrum univcrsalia sint tantum in inlclicclu.an ctiam a parle rci.

3 , Utrum universalia, secun^Jum quod suul a parle rei, sint realiter in singularibus, an vcro sint realiter separata ab illis.

4. Utrum uuiversale rectc deliniatur a Pliiloso pho, quod sil unum in mullis.

ii. Utrum universalc fiat per notitiam rkbstracti-

vam, an vero per comparativam . G. I trum uiiivcrsalia sint lanlum quiuquc.

7. I trimi rnlid uiiivcrsalis dicatur univocc, aii \eru analogicc de quiiiqiic uiiivei-salibiis.

AI{T1('ULIS l

ITUL-M r.MVKHSALI.V M.\T .N.VTl U.i: UK.VLKS SK- cr.NDLM SE SLMI'T.K. .VN VEKO .N.VTI U.E UK.VLKS 1:T SI NT I\ IsrKLLKCTl SKC .N.VTIU.K INTKL- LKCT.K.

Vidctnr (|iiod iinivcrs;ili;i >inl n;ilur;i' rcalos sccniidiiiii so sumplic. uoii aiilciu naluno iiilollocla*,sou ul siiut in iiilcllcclii.

1. Dicit cniiii Philosophus (2. l*ostcr. c. h)) (|nod nnivcrsaio ost unum pra-lcr iiiulUi. ({iiod iii illis oiniiihiis iiniim iiiosl cl idcni; scd nalur;i rc;ilis scciiiidimi sc suiiipt;i os^ uua, ol oadcm iiicsl oinnihui sinj;nlarihus : oi'j;o ualura socuudum S( csl uuivcrsaiis. — 2, Postc/'. I. 20.

2. l*r;ctcn';i. illnd cst uuivorsaic, (piod potcst pr;odic;iri iV' miillis; pra'dicahiiilas oiiiiu poiiitnr \. I*crihcr//i. c. 5, 7) iii flc- linitionc imivcrsalis; scd pusso praidicari {\(' niultis couveuit uaturie socundum so, iioii iiJilurio iutoilcctio ; priodicatur onini (juod iiiest, non iiicsl aiilom siiigularihus nalura.ul in inlolloclu cxislous scu natuni intollocta. sc(i natura socuudum so : crpo hnic coiivcnit ossc uuivorsaloni. — 1. /V- rihcr/H. 1. 10; Opiisc. 30. c. 2; Opitsc. 42: c. 9..

:}. Prietorea, res di^idnntur iii univci- salos ct siniiularos (I . Pcrihcr///. c. o), scd noii (lividniitLir rcs nl suiil in inlclicclu, sod sccundnm so suinj)lie ; sunl ciiiin dil'- forenliii^ rorum abstrahoutium ab omui iii- tcilcclu : orco osso uiiivcrsaio couipclitnii- tura; socundum sc, noii iialiir;o intcilocla! vol ul iu iulcllcclu. — I. Ih-rihcr//). \. 10; i. c. (icnt. c. M ; ih' Pot. (j. IL a. I, c. ; dc Vc/'it. (j. 3ot t. a. 2. V. c; la. (j. 85, a. 2.

\. Priotorea, oiuuis scientia esl de uni- vcrsaiil)us. utdicitur(l. Vostcr. tcxt. 21 o.- i2; c. 9. 33. ; cl 0. /:////(. c. G) ; sod scien- tia' sunt do naturis rc;ilil)us sccundnm se. iioii Ak^ naluris. ut siiiil in inlcllcctu : cri^o uuivcrsalia sniit uatLira' rcalos socuudum so suniplit'. — 1. Postcr. I. 10 ol i2; 0. Ethic. I. 3; 3. dc .[/ii//i(i I. 8: l. r. Gc/it. c. 11.

Scd co/it/'(i cst . (juod Pliil(tsoj)lius iii divisiono, (juani atTcrt \ . Pcrihcr//i. c. 3 rorum in uuivorsalcs cl sin^ularcs. ilhis dividil. sccimdum (juod sii;uilic;iiilur jicr

.M.AM.XN.MS. —

IN

ritniA i'.\i<s. — i.uciiCA

iioiiiiiia, M'tl intiiiiiia iioii si^iiiliraiil ns liisi iiHiliaiilihiis iuii(r|»lil(iis : cijin divi- sio illa iinii fsl (lu iialiiris icriiiii scciiikIium so siiiii(>lis. simI ul iiicdiaiililius (•uiicc|>ti- luis suiil iii iiilcllcctu, scu (|ualciius suiil inlcllccla'. — \. I*i'i'ilirnii. I. \.\)\(>pnsr •!. (|. I ; ;i. Miliijilii/s. I. .■(.

Hespo.ndko 1)1(:i<:n1)L'.M,<|ii(>(! iialina nni- \cisalis liiplicilcr coiisidcraii polcsl. |>ii- ino absolulc cl sccuiiduin sc. scu iil alis- Iraliit al) cssc iii inhdlccln cl in sin;:n- larilius; sccuiido. proul csl in siii,::ulaiil)us scu sccundinii cssc. (|UO(l lial)ct in illis; lcrtiu ut cst iu intidlcctu, scu sccuiiduin c.ssc, <|uo(l lialicl iiiillo. Uiiivcrsak' iioiiuc cst iiatura ahsolutc ct sccuiiduni sc coiisi- dcrala, iumjuc csl iiatura ut csl iii sin^uia- ribiis, scu scciiiiduin ossc, (|uod liabct in illis, scd csl naluia prout cst iu inlcllccin scuiuitura iutcllccla. — Ouod cnini ualuia uiiivcrsalis siHi natura. cui liibuilur ini- nicdialc ab inlcilcctu uiii\('isalitas, noii sit iialura sccunduin sc ct absolutc coiisi- dcrata, inulliplicitcr probalur. ct pritno, (|uia (|ni(l(juid convciiit naliiia.' reali se- vunduni sc, atijue adco liomini, ut bonio ost, couveiiil oinnilius individuis iHins. alque adeo Pclro, ot Paulo; sod csso uni- versalc. putaspeciein, non coiivenit indivi- duis hominis; falsuni enim osl, quod Pe- trus sit species; orgo esso speciom vol universale, non convenil natuiic secundum sc et absolute sunipta\ Scrumlo quia nalura' secundum se atque adeo liomini. iil bumo est. tantum cunveiiiunt praidicata esseiitialia; sed osso univorsalo, puta ossc spociom vcl gciius. nou est pra-dicafuin esseiitialc. ut per se manifestum est;ergu natura universalis non ost iiatura socun- dum so, ut abstrabit ab essc iii intolieclu et osso a parte rei in singularibus. Tertio quia de raliuno universalis est unitas et communitas, nentrum autom cunve- nit buinini, in quanlum bomu cst, seu nalura' liumana' secundum so sumpla^ iVam si utrum(|ue csset dc intellectu liominis vcl luUura' bumanaf. secundum se sumptio, in quucum(|ue inveniretur na- tura buniana, invenirelur unilas ct cum- munitas uni^ ersalis ; invenilur autem natura humana in Potro ct in singulis in- dividuis, iii quibus noc invonitur unitas, f|uianaluia bumana inPi'!ruot Paulu non

csl uiia, sed pliircs, cl iu siiignlis csl nna ninncru; iicc invcnitur cuiiiniiinilas, ({uia (|iiid(|iii(l osl in IN-tro ot iii singulis indi- \i(luis,csl individuatum; ergocsse uuiver- salo nun cumpctit natura; sccuiidum se et absulntc cunsidcrata'. — ilr Pnt . \\. 'J, a. !l, ad 10; (Jiioill. 8, a. I, c; 2. de Animn I. 12; Ojjusc/M), c. 2; Ojnisc. i2, c. 7 cl !); Ojnisr. m ot rifi; l..S>///. dist. W). (]. ."i. a. I . c. cl alibi.

(Ju((d vcru iic(|ur id cunqxUat natura' cunsidcrala', sccunduin (|Uod babetesse in singularibus, loiigo manifcstius osl, ct palel ex diclis, (juia ratio univcrsalis exigil, ul sit uiiuni (juid in niultis: al natura uiiivorsalis in singularibus iiuii liabet uiium essc, scd niulliplex : orgu natura', ut ost iii illis, non compctit esse universalein, restat ergo ut id compotal nalura', ut babi't osse iii inlollectu seu natura': intollecla'. — Quod praiter iiiduc- tionnom factam cunlirmari potest jjrimo, (|uia ratio univcrsalis cunvenit natura'., ul babot ossc abstractum ab umnibus cundi- tioni])us individuantibus, sod hoc lialiot naturaul est in intoUectu seu ut est intel- lecta; iii illo oniin babct ratioiiem uni- formem ad omnia singularia, tanquam simililudo qua'dam aiqualitor induccns in onmium singularium cognitionem, quam 11011 baiioret, iiisi baberet esse abslractum a conditionibus individuantibus. Secundo. quia de ratiuiie universalis est unilas ot comuiiitas, natura onini universalis dc- ])et ossot una et communis, ost autem hu- jusmudi iiatura, ut est iii intolloctu; ost enini uiia, quia esl uiia similitudu repra-- sontans omiiia individua. iu (|uanluni con- veniunt, et ejus raliu icqualiter et unifur- miier convenit omnibus individuis; ost ctiam commuiiis, quia lalis similitudo {cqualiter ducit iii cognitionem omnium iiidividuorum, puta Petri, Pauli ot reli- quurum, in quantum buniincs suut ; ergu (licendum esl, quod natura, cui immo- diate Iribuitur ab intcUectu universa- litas, nuii estnatura secuiidum so coiiside- rata, noquo natura ut ost in singularibus, sed ost natura, ut est in intelloctu scu na- tura intellecta. — Oimsc. 30, 42, 55,56; 1. Perihenn. I. 10.

A(l jjrimifm orgo dicendum, quod natura sccuiiduin sc ncque est uiui iiequo idiircs.

/ IMrKDlCAlJlLIA. — nl .i;sr. II. I»l'; l .\l\ KUSAI.IIil S IN CoM ('iiiii illi laiiUiiii ('oiivciiiaiil iti.rdicala cs

\KT. 11.

1!»

.sciilialia. iiilcr (|ii.'c iioii csl uiiilas \cl |iluialilas, iil (licliiiii c.>l. \cl dic. (|Uiiil iialiiia sccuiiiluiii sc siiiii|)(a liahcl uuita- lciu cssciilia' c.\ uiiilalc dcliiiiliduis cl lu.i- iiiiuis dcrivalaiii. uuilas vcro iiuiiicrica. _:;('iicijca vcl spccilica cimsc^juuiitur csscii- liaiii ualura' sccuuduiii dujdcN cssc, (|iiti(l lial)cl,uuuiii iii rclius.allcruiu iu iulidlcctu : uuuioiicain (luidcm sccuiiduiii cssc. (|Uod liahcl iii rcliiis. iii (|iiil)iis csl iniiiicn» imil- li|ili('ala ju\ta iiiimcrmu rcium. ficiicri- caiu vci'(i V(d sjiccilicam sccmidum cssc. (|U(t(l Jialicl iu iiitcllc(.'lu {Ojjksi-. 'M). c. 2: Ojmsc. i2. c. 7 ot 15). — Ycl dic. ua- lura', ul cst iu iiilcllcclu. cdiivcuirc. (|U(kI sil uuuiu pradcr muita ct umiiii ct idciii iii mulli.s; csl cuim ijuid uiiiim |ira'tcr iiuilta siMMiudum cdusidcratioucm iutcllcc- lus. (jui iuformalus spccic iiilcllii;iljili rc- |iru;sculaulo roin inatorialoin siiio coiuli- liouihus individuaiitihus foiinat (]uamdam iulonlioiu-ni (luconlcni in cui^nilionom jdii- riinn similium iu lali na(ui'a;osl voro uiiuiii cl idcm iii niultis sccuudum ralionom sci- licct spocioi V(d ijcucris. Xam ut csl iu inlollcclu modianto inlouliouo. dicit uiii- foruioin ralionom ad plura. ot ul ost iii siuiiularihus oxtra auiuiam. ost ali(iuid rcspondcus illi. sicut simiilicalum sij^iio. — 2. Pusler. I. 20; 2. (/r Anlhii/. 1. 12; I. tjent. dist. 2. (|. I. a. ;j « (Jttantmn ad pvi- miim ') ; \.c. Gent. c. 53; Opnsc. 42. c. 9.)

A(/ srciin(/iim (licoiidum. (juod, licol na- lura aniuialis ahsoluto sumpta sit [)i'a'(lica- hilis ol convonial illi piiodicari. non tamcn id illi couvcuit ul pra'dicaluin ossou{ialc. scd accid(Mi(alc; id oniui, ([iiod ost iiciius. ost aniinal, licot ralio.per ([uam illi ntiuiii- que convonit, sit osse abslractum a coii- ditionibus individuanlihus, ([uodba])ot. ut ost in iutelloclu niodiante concepln.

Et idoo non se([uilur. ([uod animal. sil univor-salo. [uita liciuis. in ([uautuui abso- lule accipitur, et non in i[uaiiluui ost iu anima; nam esse pra^dicahilo per so con- venit animali.ut estin intelleclu. [)cr acci- dens vero eidem absoluto sumplo; Irihui- lur onim ab inloUoctu esscntia' rei sociin- duin se sumpta^ intontio uuiversali(a(is o( praHlicabilitalis, ut tamen babot osso in anima. Unde sicut esse in anima vel os- so in sinaularibus accidit essenlia' vcl iia-

tiira' i'ci sccimdum sc suiujila'. ilaclacci- dit uui\ crsalilas cl iira-dicahililas. — Ojnisr. .'{U. c. 2; Oini.sc. i2, c. 7; 2. i/e Aninm I.. 12: I. PerUiei-iii. I. 2.

.l///r/-////y//diccii(lum.([uod divisi(» rorum iii uuivcisalos cl siupularos iion cadil su- pra rcs. ul siiiil cxlra auiiiiaiu. scd iil siiiil iii aiiima mcdiautibus concc[ilihiis immcdiato si<;uiliculis [lor uoiiiinu. i|iio- I iimc()uc('[)(uuiu i|iiia uiius si<;niiicalunuiii aliiis plura. idco rcs dicidir dividi iii iiiii- ^cisalciii c( siii^ularciii. — I. Pcri/ienn. 2 c( II).

.\(/ (laarhini (liccU(liiiii.(|iiod sciciilia csl do rohus iiitclicclis ol dc rchus simplicilor scu do rohus, u( suu( in iu(c||cc(u o( sccuii- diim sc suiu|)(is; naiii pcr rcs. u( suii( iii iiUollccdi. voniinus in co^uilioiioiu roriim sccuudum sc ; ct ([iiia lia- suiit fin(\s illa- iimi. idco sciculia'(licunlursim[dicilor osso i\v rchus. — (/r Yrrit. ([. 3 ot i-, a. 2, c. ; (/r Pi,i. (|. :;. ad 11»; \. r. (iml. c. 11:1 a. (|. S:;. a. 2. ('.; (.tao(//. 8. a. I. c

MMICIM S (I

LTRl.M l'MVi:US.VLl.\ SIM' T.WTIM IN I.NTKLI.K-

CTC. .\N i;ti.\m .\ i'.\irri-: hi:i.

Vidcdir ([uod univorsalia siii( (aiidiiii iii iulcllccdi.

1. Dicil ciiim IMiiiosojilius 2. Postrr. c. !."); lU;, ([uod omiic uiiivorsalo liabol osse quioscens in aiiima; sed (|U0(1 os( (alc. iioii Iiaho( ossc cxlra auimaiii iii rc- hus ; ergo universalo lantum ('s( iii inlcl- locdi. — 2. Postrr. I. 2(K

2. Pi'a'toroa. dicil Pliilosophus. (|uod uiiivcrsale est comniunc niultis cl uuiim iii illis; sodnulla naturadalur a [)arlo loi. ([uai sit conmumis ct una in niultis. ([uia ([uid([uid ost in ro, osl singularo. uni soli coinmunicabilc ; crgo univorsalo ost laii- tum in intollectu. — Opas^. VI. c. "i ; 2. J'ostrr.. I. 20; 7. Mrtajj/n/s. I. I '|. ; |0. Mr/ajj/iijs. I. 30; I. Prri/irrm. I. 10.

.3. Pia'loi'ea nalura est oatenus uiiivcr- salis, quatonus ost similitudo formata ab iiilclloctu inducons illum in cosinilionom iiidividuorum. qiiorum ost similitudo; ost cuim siiigularis rcs[)cctu iii(cllcc(us, ([ua- (cmis osl una numoro forina roccpla iu iutollectu; sicut si essot una stalua, qua' rcpra^sentavot [)luros bominos. illn babor'^

2«>

1'H1MA l'AHS. — 1/ CilCiA

fss.' |.injii iiiiii vi siii/^iilarr. (|iialiiius cssrt iii [n\'\ iiialnia; i'sscl aiiliin iinivrrsalis, .si'ruii(liiiii (luod fs.set (•((iiiiiiuiic r('|>ia'- soiilalivuiii pluriuiu ; scd iiiilla iialiira siil)- slaiitialis csl a parlc rci. (|iia' sil i (tiiiiiiii- iiis imillis, rl cadciii sil suliiccliNc iii iii- lcllcclu : crgo uatura uuivcrsalis cst laii- liiiii iii iiilcllccUi. — 2. Seiit disl. ■'{, (|. I. a. 2, ail :{; I. Sr/if. disl. Md, (|. I, a. :!, ad 3; (^/jnsr. 3U. c. 2.

\. Piiclcrca, uiiivcrsalc csl ualura ali- sliacta a condilioiiihus ot priiicipiis iiidi- viduanlibus; .sed nulla natura c.xistil a jiartci roi abstracla a conditionibus iiidivi- (luanlil)us, scd lioc lanlum convcnit illi. ul cst in intcllcclu : crgo univcisalc non cst a parlo rci. sod tanluni in int(dleclu. — Ojjusc. 42, c. 'i; la. q. 8, a. 2, ad 2, ol a. 3, ad 1 el alihi.

5. Prietcroa, si univcrsalc est aparte rei V. g-. spocios hominis. vol talis species ost liiimanilas Polri. vcl Inimanitas Pauli. vcl uUaijuc; sodnulluiu lioium diciputosl. iiam rjua'libot liumanitas cst una nunioro ot aiiibjo suiit dua' numoro : creo imivor- sale ost lantuni in inlolloctu. — 1. Peri- lierm. I., 10; Ja. (j. 85, a. 2. ad, 2.

Scd roiitra cst : 1. (juod IMiilosophus (1. I*crihcrin. c. o; 7) dividil ros iii singularos ot univorsalos orgo univorsalo nun lantum est in intolloctu, sed etiam a parlo roi. — I. Pcrihcriii.\. 10.

2. Pivoloroa, do homino secundu nujuod csl universalo. pra'dicalur, quod sit di- gnissima croalurarum; sod essc digiiissi- mani croaturarum convenil homini socun- dum quod est in singularibus ot a parto rei, nam quilibet homo singularis ost di- gnior omnibus creaturis irrationalibus : orgo universalo osl a parlo rci — (l. c).

3. Praiterea, dicit Philusuphus (2. dc Aniiiia text. 33; c. 3), quod objoctum prfficedit acluni; sed objoctum inlelloctus est universale, ut dicilur 1 . Phi/s. trjt. i9 ; c. o : crgo univorsale ost a j)arto rei pra'Codons aclum iulollectus et ita non est tantum in intclloctu. — 2. dc Aniina I. 6; 1. Phijs. 1. 9.

4. Pra3terea,ohjeclum soiisus ostnalura existens extra animam, utdicit Philoj)hus (2.f/e Aiiinia text. 59 et 60; c. 5); sedsen- .sus non solum porcipit singularo. scd ctiam uiii\-crs;ilc. iil doccl IMiilosopJnis

(2 Poslrr. c. I.'); 19) : ergo univcrsaio osl cliaiii a j)ailc rci. — 2. dr Aiiima, 12; 2. Postcr. I. 20; la 2;c. (j. 2!). a. 0, c; la.ij. 80. a. 2. ad 2.

5. l*ra'lcrca. iuii(lamciiluiii siiiiiliiiidiiiis iiilcr duo cst unitas. ul dicit l*hilosoj»hus '.5. Mctaphi/s. tcxt. 20; I. 'i. c i:i). scd dalur a jiailc ici ha-c simililudu : crgo (labiltir ha'c unitas, scd haic non est nu- nicrica. nam duoalba nun siiiit unum nu- moru album : crgo cst sj)ccihca ot uni- vcisalis, ol jicr consc(juoiis univorsale osl a j)arte roi. — .5. Mctaphijs. I. 10 (al. 12); 2. Posirr. I. 20.

Kkspondeo DICENDUM, quod univer.salc' diiplicilor polost accij)i. Ino modo pro naturav. g. animalis jiroul subiacol iiilcii- lioniunivorsalitalis. Alio modo pro natura animalis secundum so, sicut ol album po- lcsl accij)i duplicitor, vol id, cui accidil osse album, vel ipsummet secunduni quod subost albodini. Si priori wodo accipialur univorsalo. non signilicat sulistantiam, sod qualitatom ; significat onini uniforniitatem, per quam natura formalitor lit universalis per actum rationis,quit^ uniformitas non osl nisi accidens; quia nostra ratio circa sub- slantias nihil potost facore nisi accidens. ot proptor Iianc uniformitatom ralionis iii- vontam in intentione, quai fit ab intollo- ctu por remotioncm a condilionibus indi- viduantibus et omni divor.sitate, esl unum iii multis nonniuUiplicalum adniultiplica- tionem illorum, ot oxistons in plus et com- munius, quam subjectum, de quo priodica- tur. El 0 contra nnilta sunt talo unum puta plumii-liomiiie&jlliiisJiwiio, et plura ani- malia unum animal, ot per conscquens universale sic sumptum non est a parte roi, ut dixorunl Platonici, qui posuerunt animal ot hominem in sua univorsalitalo osso subslanlias, quod Arislotolos (7. Mc- taphjs.) vo^vohsii, oslendons, quod animal communo non ost aliqua substantia in rerum natura, sed tantum in intelloctu, a quo hanc communilatcm ct universalita- lom hahet, quatonus unam formam accipit in multis communem abslrahendo illam ab omnibus conditionibus individuantibus,. si sit forma specifica, vel a dilTorontiis, si sit generica, scu hanc sinc illis et illam sino suis principiis individnantibus intelli- gciido ul jtalot; iii simili iii sonsu. Yisiis

PirFDK \ltll.l \.

Ol r:ST. II. DR I \IVKKS\I.IIIIS l\ COM. — AHT. ||.

i-iiiin \u\l'1 colorriii |)onii .siiw ^xloro ip- .siii.s; (juod si (|ii;i'ia[ur. ulii sil colctr. <|ui \ idcliir siiif (iildrr. iiiaiiirfsliiiii cst. (junil color, (jiii \i(li-lui-, iioii csl iiisi iii j)oiiiii, scd (juod sil siiic odorc j^crci^jilus, lioc ac- cidil ci o.\ j)arlc visus, iii ijuaiiluiii iii \isu cs! siniiiiliido coloris cl non oduris. Siiiii- lilcr ct liuuianilas. ijiia' Inlclliiiilur, inui csl tiisi iii lioc vcl illo lioiiiliic: .scd (jiiod liuinaiiilas. ijua> iulclli^ilur. aii|)ri'licnila- lur sinc coudilioiiilMis iiidi\ idiianlihus. ad (juotl sc(juilur inlcnlio iinivcrsalilalis, ac- cidil liunianilali, scciindiini (juod jicrcijii- liir al) inlcllcclu. in ijuo csl siniililudo natiira> sjiccici cl iioii individualiuin jnin- cijjioruiu. — 2. dc AiiiiiKt I. 12: (/jiHsr. 12. c. Ocl :\:l..Ucf(fp//i/s. I. i:}: !a.(j.8:i. a. I. ad.S).

Si voro accij)ialiir muwvsale jjos/rriorl inodo, Irijdicilcr jxitcsl considcraii lalis nalura : ///'//y/o ahslralicndo al) onini ossc. siM' iii iulcllcclu sivc a jiarlc ici in siii- i;ularibus. ol lioc modo iioii compolil na- Uiras nisi id (jiiod illi coiivonit sccundum (juod ij)sum.Xam lioniini.iinjujinlum homo csl. lanlum convcuit osso aninial ot ratio- nalc. noii aulom vcl osso alhiini. \'cl cssc iii inlcllcclu. vcl ossc iii hoc vol iilo sinmilari. v<d in aniina; nam ut liomo osf. al)slraliil a (juolihot osso, ita lanicii. ijiiod iion lial j)raicisio alicujus oorum. cl consc(]uonlcr nocorit nalura sic siinijila una vol j)lurcs. sod ahslrahcl ah ulroijuc: iindo non oril univorsalo formalilor cl aclu. scd lanluni fuiidamcnlalilcr ot |)olonlialilor j)roximc. quatonus unitas univorsalis, (juani facil intolloctus, fiindatur immodialo d jiro.xi- mo in unilalo roali natura' slc sum|)la\ — Srrinido j)otosl considcrari natura sc- cundum osso matorialo. socundum (|uod osl iii singularibus, ot natuivT sic sumpta^ noii advonit intonlio univorsalilatis, quia ut sic por matoriam individuatur, ct con- so(juontor non cst actu univorsalis, sod lantum fundamonlalilor ot potontialitor romolo, quatcnus illa oadom nalura, qua' ost in singularihus conjuncta cum princi- piis individuanlibus, fit univorsalis ab intolloclu oam abstrabonto ab illis, ciquo sic abslracla> Iribucnlo intonlionom uni- vorsalilalis (2. ///• Amma 1. 12; I. Srn/. Jist. 10. q. o, a, l, c; 2. Srti/. dist. 3, q. 2. ad I ; Oj)ir<r. \yiW. — Trr/io\\c,\o%\ consi-

dcrari iialura sccunduiu o.s.so immulorialc. sccuiidiim (jiiod osl in intolloclu, ol nalura' sio sumjil.o advcnil iinivcrsalitas. undc ijisacsl rormalilcirl aclualilcr iinivcisalis. iiam illi advcnil uiiivcisalilas, .socuiidum qiiod csl ah inlcllcclu abslracla ol consi- dorata sino conditionihus individuanlihus. ('.iiiii aulcni in iiatiira univcrsali formalilcr sinl diio. naliira rci cl absliactio. d jii-i conscqiicns iinivcrsalitas. qu.c ahstiaclio- ncm scijiiiliir. ijisa naliiia, ciii iinivcisali- las accidil. iioii csl nisi in siiiiiularibus, scd hoc. quoii csl iiitclii<:i i| alistrabi a condilionihiis iiidiviiliiaiilibiis d ijisa iii- lciilio iinivcrsalitalis. suiil iii iiilcllcctii ; iiiidc rclinquitur. (juod iinivcrsalia foriiia- lilcr non sunt in rorum iiatura, sod taii- liiiii iii anima scii in considoraliono inlol- loclus abstialicnlis coimuuiiia a jirojiriis. l nivcrsalia vcro matorialilor sumjjla sou ijisa' natura'. (juihiis accidil intcnlio uiii- vcrsalilalis. sunt iii rcriini natura. iicd non siiil oo modo, cum quo dcbont csso ad lioc. iil illi.s ab intolloctu altribualur inlcnlio univorsalitalis ; lia-c cnini ac- cidil iiatura', (juio ost a pailc ni in sin- iiiilaribus, non tamoii |)rout csl in illis. scd jirout cst i)i'r inlciicclum a condilio- iiibiis iiidi\ idiianliluis alistracta. scii (jiia- lcnus ost iii intcilcclu. non aulcm (jualc- iius cst in icbiis numcro niuitiplicala; juoplor lioc oniin nomina siiiiiilicantia naluras ijisas j^ra-dicanlur {\o iiidiviiliiis. non autoin iiomina siiiiiilicantia intontio- nos; Pctrus onim ost liomo. sod non ost spocios, quamvis liomo sit spccios. — 2. dr Aiiima 1. 12; la, q. 85. a. 2, ad 2ota. :{. ad i; Opusr. 30 ot i2.

Ad primum dicondum. quod argumon- lum procodit do univorsali formalitcr, d idcm dicoiulum ad srruiidum, /rr/ium ol r/uar/um.

Ad quin/um dicondum. quod. cum uni- vorsalo fiat non solum por abstractionom a pluribus imlividuis. scd otiam ah uiio. (ut pali't maiiifi'stc in nalura soiis d Iuiut. qua^ fmnt univorsalos j)or lioc, quod intci- liguntur sino principiis individuantihus,) si loquimur do univorsali, sub quo conti- ncntur plura individua volspocios, ut liu- manilas vcl animalitas, dici potosl primo quod bumanitas, qua» osl in quolibd, est univorsalis M Prrihrrm. 1. 10; la. q. 8").

«_>0 IHIM\ \'\\{S

a. 2, ad J; .'!. '/'' Anioi// I. «). -Narn si jnf iiiijMissiliilf iimis liniiiu laiilmii vivcnl, ailliuc iialma miiiis liomiiiis pDsscl licri miiMTsalis cx n». i|iiimI |M'r iiilfllrtiiiin tniisidcraitiiir siiir tniKlilidiiibus iuilivitlu- aiilihus; liauc aiitiin |Mt|('Uliam u<»ii aiiii- sil pcr luM\ «|iumI suul [ilurcs Immiucs iii uiuiiilo; ucijuc laiiicu iutlc sci|uitur, i|UimI siiil plurcs uui\cisalilatcs iiuivcisalcs. .Naiii liimiauilas. i|ua' csl !n l*ctio, csl uuiviM'salis, sciunilum t[uoil ab iulclloiiii a[>[trclicuililur d ahslialiiluia rouclilioui- luis iiitlivitluaulilms, iil ilitium cst, iu ijua iiiin iiou ilillcral liumanilas INiri cl liu- manilas Paiili, uoii siinl nisi uua liumaui- las uuivorsali.s, .sioiil li omuos liomiuo.s suul uniis lioiuo. cl laincii i|uilil)ot osl lionu». — \'iu\(' s/'(taif/o tlioi [)otost, quoil iion solnm sini:nl,'i' luimauilalcs. soil otiam omncs jmmanilatcs sunt una liuma- iiilas uiiivcrsalis, cl tjuotl oninos liiMiiiucs suiil uuus lionm; uaiu iu ualura al)slraola al) oiiiui (livorsitalc ct ilivisiouc uialcriali sou al) omnilms ftuulitiouibus ot priuoipiis iutliviiluautibus mia Immnuilas uou dif- twrl ab alia, cl oonsct(ucutcr uoc uuus liomo ab alio. — Si vimo lot|uauiur tlo uui- vorsali, siib tiuo uuuru tauluiu iutliviiluuui coutiuolur. tuno uatura illius potosl lioi i uuivorsalis jicr abstraclionom a priuoijiiis matcrialibus ol iudividualibus, ut diotuin csl. — I. />('/•///{'/')/). I. K); la, q. 8.'). a. 2, ad 2; .'{. ///' Anhn// 1.8; Q/icpsL disp., ///' Ammft a. 2. atl o. — Ojjf/sc. 30, c. 2, Opifsc. 42, 0. .") ct 7.

Ad jj/'i/)fffm socundtT, partis dicondum. tjuod I'liiloso|>bus dividit rcs, socuudum quod rofoiuutur ad iulcllotium mctliauti- bus concojitibus. uon autcm ut suuL a parlo roi (V. art. j^riTc).

Ad sectoiflff))) (licondum, quod dc uiii- vorsali aliquid onuutialur quatuor modis. uam uuivtMsalc polost ftiio modo considc- rari quasi soj)aralum a sin<iularibus, sivo por so subsistous, ut PJalo posuit, sivo sc- cundum sentontiam Philosopbi socundum osso, quod liabol in intclloctu; ot sic po- lost aliquid illi tribui dujdicitor: cjtfCfitf/rj- cjitr onim tribuitur ci aliquid sic con.sido- rato, quotl portinot ad solam oporationom iutellcctus, ut si dicatur, quod liomo cst ])ra^dicabilo do multis sive universalo sivo s[)ocios.liuiusmodionim iulcutionosformat

— Lonu A

inlcllccliis atlribucus cas ualura' intolloc-

l;c, sctMiutlum (juod coinjiarat ijisam ad

rcs ijisas, (jua* suntoxtia auimam. (Jmin-

t/nfiif/' vcro atlribuil id, (jihmI uoii j)cr-

tiiicl atl actum iulollootus sctl ail cssc.

t|uoil babot natura aj^jirobou.sa iu ndms.

tjiia' siiut oxlra auiiuaiu, ut cum dicitnr.

ijnotl bomo osl di^iiissima crcaturarnm ;

bof oiiim coiivouit nalura» bumaiia', cliaiii

sccuudum quoil csl in sin^ularibus. Nam

tjiiilibct liomo siu^ularis diguior cst om-

nibiis (rcaturis irralionalibus, sod tjimou

omncsbomincs siniiularos iion suiit unus

liomo cxtra aniniam, sed solum iii acccj)-

lioiic intclloctus, ol por Imnc modum oi

attribuitur praMlicaluni, ul uiii roi. — A/tf)

autoui moclo altribuilur alitjuid uiiivor-

sali, j)rout ost in siugularibu.s, ot lioo

(iiam duj)licitor: c^nain/ofjiie quidom ra-

tionc ijisius nalura' univcisalis, ut ciuu

tiibnitur oi aliquiil, quotl ad ossonliam

cjus portinot, vol quod consoquilur prinoi-

jiia cssoulialia, ut iMim dicitur bomo osl

auimal. vcl bomo ost risibilis; cpiandocine

autom tribuitur oi aliquid rationo sinf;u-

laris, in quo inxonitur. iit cum dicitur :

liomo ambulal. ,\oquo boc mirum osl,

quia oliam siuiiulari tripliciliM' polest ali-

qiiid tri])ui : uuo inodo socundum quod iu

apj)robonsionoin oadit. ul cum dicitur :

Socrates ost singulare, vol jiraMlicabilis {\{'

uno solo ; quando(juo autom rationo na-

tura^ communis, ut cum dicilur : Socratos

ost animal ; quandoque autem rationo sui

ij)sius, ut cum dicitur : Socrates ambulat

— I. Perihei-m. 1. 10.

A// tf'i'tii/m dioouilmn, quod objoctum intolloctus ost univorsalo, uon quidom for- male et actuaio, sod materialo ot poten- lialc, puta natura, cui ab intellectu Iribui- lur intenlio universalitalis seu quidditas roi a rebus ij)sis sensibilibus socundum ra- tionem soparata. (3. f/e Anima 1. 7 ot 8) Objoolum cnim intelleclus nostri noii ost aliquid oxtra res sonsibiles roalitor existons, nt Platonici j^onobant, sod est alitjuid in illis (wistens, licet intellectus alio modo quiddilatcs rerum apprelionda), (juam sint in rebus sensibilibus, quod po- tcst fiori sine ulla falsitate (2. c/e Anima \. 12; la, q. 8.5, a. 1, ad 1 et q. U, a. 1, c; I. MetajJiijs. I. IO).Nibil onim probibot duoinm ad invicom cnnjuuftorum unum

l'li MDIC Mtll.lA.

Qu.i^sr. II. i)i: rM\i':i(<;\i,iiii s i\ coNf.

AMT. III.

o-j

iiilflli^ ia1>s(|tif ci), i|ii(>(l iiilclli-^aliir .iliii'!. .siciil visiis a|)|ii('li('ii(lil ('ojoroin al»s(|iic \\oc, i|tio(l npprclicndal odorciii, licil iiini al)S(|ii(' oo, (juod apprclKMidal iiia,i.iniliiili- iiciii, (pia> (>sl pro|ii-inin siiliiriliiin coloiis. riidc ct inlcllccltis polcsl alii|iiaiii foiinani inlclli^crc al)S([tic iiidividiialilnis piiiicip- iis, Moii lanicn ahsijuc malciia: ralio aii- (cin linjiis csl, ipiia non oporlcl, i|iioil ali(|nid cunidcin niodtini csscndi lialical in rclnis, |icr ipicin inodiiin cst in inlcllcclii scicntis. .Naiii intcllcctiis iiiiinatcii;ilili'i- (•ognoscil inalciialia, ot naliifas siii,milaics cognoscil univorsalitcf abs^pic considcfa- lion»^ |)rinripiofum individualiiim. — .'{. J/e- ffiphi/s. 1. M.

A(l </inii'limi diccndtiin, ipiod {\r imi- vcrsali diiplicilcf lo(|ui possiimus. tmo inodo sccundnm ipiod siilicst intcntioiii imivofsalitatis; alio modo dc natufa. ciii- lalis inloiilio liilniiliif. Si sumaluf univcr- salo priori niodo, ntilla |)olcntia scnsitiva' parlis potcst in miivcfsalc fciri, (|iiia uni- vcfsalc lit pcr ahstraclioncm a matciia iii- dividuali. in (jua radicaluf omnis virtns sonsitiva. Si voro sumaltir pos(eriori niodo. triplicitor potcst dici potonlia sonsitiva forri in univor.salo : priiiio (juia potcntia scnsitiva. tam ap|)fclicnsiva (|uam a|)pcti- liva potcst fcffi in aliquid univcfsalilcf ; sic onini dicilur, ijuod ohjciium visus osl color socundum gonus, iioii (juia visus cog- noscal colorom universaiom, sod quia fjuod colorsit cognoscihilis a visu, non convonil illi in ([uanlum i^sl Iiic color. sod in (juan- tum osl colof simiilicilcr. vSimilitcr ct apjx'- tilus sonsilivus j)olost por odium fcni in ali(juid univorsalo. quia ox natura com- inuni aliijnid advorsatur animali, ol non so- liim ox oo.quod ost particulan^ sicul lupus ovi. Serundo qualcnus ajij^rchcndil aliiinid. cui j)Of ahslraclionom accidil nnivcfsalilas. Tvrtio quatonus cognoscit individua uni- vorsalium.ut hunc liominom, hoc animal. ot non tanlum (ialliam. iil C.allias osl. iil docct PIiiIosopIius(2. Poster.c. 19), ox qui- hus dcindo singulaiihus oliciuntur j)rima imivcfsalia. qua" pfo])tofca dicunlur pcr viam inductionis licri a scnsu in anima. — la 2a\ (j. 29. a. (i. c. ot ad I: 2. Poslcr. 1.20.

Ail quintiim diccndum. quod folalio simililudinis inlor dno alha. siciil d nM|iia-

lilatis \c| iii;c(jiialilalis inlcr maLMiiim ci parvmn. diciluf ftmdari in unilalc. <juia aliqtiid, jitila (jtiaitlila.s vol (juulilus osl iii iilfO(juc cxtroniorum; inillis (juidcm acltiu- lilcr miilli|dicala. scd |iolcntialilcr d fiin- ilaniciitalilci tma.cl fofinalilcf talis taitlum pcf iiilcllcctiim, iil dictiim csl. (la, (j. llj. a. 7, c: 2. Poslrr. I. 211). — Vid dic. (jiiod fclalio similitudiiiis. sicttt cl idciililalis ucncris V(d siiccilica'. fimdaliif iii coii- foniiit.itc iiniiis ad pliiia. (jiia' confofiiiitas csl iii jdiiiiliiis. scd iii uiio laiKiuam iii snh- jciio.in pliiiihiisvcro hiiKitiaiii iii lcrminis; li cst fclalio sccundtim dici, (|ua' cst jiroxi- miiin fimdaincnttmi fclatiotiis sccuiidtim cssc. — Ojvisc. iS. If. I. c. 'i.

ARTICUfAS III

ITHrM IMVKHSALK, SIXUNniM Qfol» F.ST A 1'AIlTi;

nKi, siT iu:aliti:r in siNc.rLAiiiitrs, \\ \ i'iin

ItKALITKIl SKI'Alt\TtM AIl ILLIS.

Vidcliir (juod uiilvcfsalc sil rcalilcf sciiaialum a singulafihus.

1. Dicil ciiini IMiilosophus (2. Postcr. c 19), quod univorsalc osl nnuin jujclcr niulta; sod quod ost lalo, non ost roalitcf iii miillis; crgo univorsalo non ost roalitct in singulafihus, sod osl soparatum ah illis. — 2. /Wo-. 1. 20.

2. IN.vtcrca. singnlaria sunt inlinita; scd inlinita nmi j)Ossiinl cognosci. nisi rcdiicantiif ad ali(juo(l unuin, (jiiod csl iiiiivcisalc; orgo scionlia do singularilms non hahctur, nisi in (juanlum sciunluf univcfsalia : scd sciontia iioii cst nisi vcro- fum ct oxistontium; orgo univorsalia sunt aliquapcr so oxistontia praMor singulaiia. — 3. Motnp/n/s. 1.9.

3. Pra^toroa, si univcrsalia non sniil fcalitor aliquid piaior singularia, siciil lh'oc sunt scnsihilia ot non inlolligihilia. ila ct uiiivcfsalia ossont scnsihilia ot non intclligihilia; sod hoc ost falsiim, nam {\<' illisost sciontia,qua* ost dcintolligihilihus : orgo univofsalia sunt ontia fcalilcr sopa- rala a singularihus. — 3. Mftn/tln/s. I. 9.

'{■. Prffitoroa, omiiia sonsihilia cofnmi- puntur ot sunt in motn. scd univorsalia sunt incorruplihilia cl immohilia; org-o univofsalia non sunl rcalilor ipsa siiigti- laiia. — Sod dicos, qiiod nnivcisalia siinl incoffuplihilia.qualonns siint ahslraclapor

'1\

IMUMA 1>\1{S.

iulcllfcluni a niii(litioiiiliiis iiiili\ idii.iiili- |,„s. _ ;{. Mrlaiihip. I. !>.

.■■». (iunlia. ahsliailio l(Miii;r a iiiulfria 11(111 aiifcrl a rc siiimiiarilalciii ; naiii cliain in iiiallicnialiiis, «|na' siinl alisliacla, csl fdiisidciarc pailiciilarcs liiicas ; scd iiild- lccliis noslcr iiilcllii:il nnivcrsalcs |»ci alislraclidiicni a inalcria sini;nlari : cruo nnivcrsalc ciil cdiijnncluin cnin siiifiulari- lalc ct cnusc(|ucnlcr crit ('firrnplihili' ; al lidc csl falsiiiii ; siiiil iiiiiii iiiiivcisalia |»cr|»cliia cl iiicdii ii|»lil>ilia : crpo uiiivci- saliasuul scparala a siii<:ularil)us. — tlc I <'- /•//. (|. 2. a. r>. ar^:. I ct (|. I. n. I. ari;. ;i cl ad .'{.

('». Pra'tf'rca, (juandi» ali(iuid iinuiii |»ra'- dicalnr dc iiinllis. non scciinduiii [»riiis cl H(»slcrins, csl st»cundnni reni soparaluni ali illis; nani illiid csl |)iinuni).qnod onniia parlicipanl. niliil antcni partici[)al sc i|)snni ; scd univcrsalia spccilica pra'scrlini iion pranlicantur d(^ nniltis socundnm prins cl j)ostcriiis : creo sunt soparata ab illis. — I. Mrliiphijs. \. 10; 3. Mctaphi/s. \. ;{.

Sftl <(mti'n fst. (jn(»d lMiiloso|)lius( l.;}. cl 7. Mfft/ph i/s conlvii Plalononi fnscprohal. iin[)ossil»il(^ osso. nnivcrsalia osso roalitor soparata a singularil)ns.

Hespondeo DlCENDUM.quod univorsalia non sunt rcalilor sojiarala a singularibus. ul voluit Plah». sod tanlum socnndnm rationcm abstralionfom conmiunia a |)ro- |)riis ; cujus V(Mitatis manifcstatio ox tribus apparore potost. — 1. Metaphys. 1. 10. (al. 17); 3. Metaphi/s. 1.0:7. Mrttiphijs. 1. 1 L

Et primo quidom ox oo, quod ad nullnm oorum, [iroi^tor qua' [)onuntnr univcrsalia sic soparata sunt nocossaria. — Xon rnim yvy'//??o proptor scionliam, qua^ al) illis causatur ; tum qnia cognilio unius- cujusquo ])orricifur por cognitionem sua' substautia^ ot non por cognitionom .sul)- lantiai so[)arata^ (1, Mett/phi/s. 1. 10. (al. 17.) ; tum qnia indo soquoronlur mnlla inconvonionfia, ut quod non addisconda cssent rerum principia, qua' tamen addi- scimus. Nam nullus addiscit, qua> [:)ra^co- gnoscit ; lia^c antem nniversalia soparata. si sunt cansa; sciontia^ debent habore sciontias rorum omnium, cum sint rati- ones omnium scibilium. Deinde quod scienlia esset nobis connaturalis, ila nf ojns oblivisci non [lossomus ; nam por

— i.')<ii(;.\

hiijusmDdi niii\ crsalia, nl di(!unl Pla- luiiici. Iia-c scnsibilia iiaturaiii |)ro|»riam adi|)iscniiliir. ot tainon sccundnm ilhis aiiiina c.\ nniono ad rm-jius oliliviscilur scicnlia», ([uam naluralilcr liabol dc om- nihiis. PiTotorca qnod por liujusmodi niii- Ncrsalia, noii liahcnMur porfecla scicnlia rcrinn ; nain [»ci illa non cogiioscunlur prin(i|)iamatciialia, scd tantum formalia; iiam ipsa socundum illos sunt foiTn.Tf rcrum. Pt»slromo quod aliiiuis non halions ali([U('m sonsum hahorct sciontiam de ob- jccfo illius, ul ca'cns dc colore ; nain scionlia causata al) hnjnsmodi univorsa- libus non est cum dcpcndonlia a sonsu. — Noque secitndo confcrnnl ad iioc, ut sinl (wcnqilariasonsibilium ; nam [)rimo exom- plar ost, ad qnod ros[)icions artifcx facil ali(|uid illi similo, sod agcns naluralo, cum o|)oratnr. non rospicit nllnm cxoin]»lar. aiio^iui soquorotur, quod niliil protlucc- rotur similo agonli [iroximo, sed tanlnm romoto, qnod tamon ost falsnm. (1. Meta- /)hijs. 1. 9 (al. lo). Doiiule sicut se liabot s[)(^ci(\s ad individuum, ita so ]ial)et gonus ads[)ociem,quaro sispeciesest exomplarin- dividuorum, ot gonuseritspeciernm, ct con- sequenter species essct cxemplar et oxcm- plata. quod videtur inconvenions. — Nequo tertio confornnt i-obus sensibiiii)us, .sicnt oarum suhstanfia* otquod quid; fum quia impossibilo esl separari subsfantiam ab eo. cujus ost ; riam cujuslibel roi substantia osl in 00, cujus ost subslantia, at uni- vorsalia separantura singularibus, (7. Mc- taphys. 1. o ), — tum quia sequoretur, quod de re])us sensibilibus, quarum quod- qnid ost separalum al) iliis, neque scicntia cssol, quia sciontia cuiusquo rei in eo consistit, quod scialur « quodquid erat osso » iilius ; quarc si hoc non inest illi, rcs ilia noii sciotur, noquo illai esscnt ontia, quianiliil ost ons, bonum otanimal, cui non inest lioc, quod ost ons, bonum et animal ; orgo si quod quid est entis, boni et animalis, est soparatum a re, quse estens, ])onum ot animai, iila res non erit ens, sicut nec bona noc animal, si illa v. g\ sit Socratos vol IMato. — Ncquo postmno confernnl, ad illorum fiori ot esse tan- ([uam causa^ cssendi ot hondi. Primo quia posifa cansa ponilur effoctus ; sed exi- slciilihns spocielius non proplor hoc fiunl

i'U.r,i)iCAniMA. — or.Ksr. ii. dk umvkksai.iius i\ c.im. - mci. mi. 2

j.)

iiitli\i(liKi |);iiliti|iiiiili;i .sj)('cit'.s, iii.si .sil ali- fiil iiiiiiin cj iilfni iii |»liiiil>iis spcricbu.s.

t|iitMl iii(ili\ iiiii, t|ii(ttl niovcal ad s[)cci('m; ciiin li;c sinl sc|iaial;c cl tli\i>a' iiilcr.sc. —

ijuod c.\ Ikh' |);ilcl, tjiiia s|)iH'ics scinpcr Allciuni csl, i|ii(ii| iiim .spccics roiislct c.\

coiicm modo siiiil sccuiidiim IM;il(tiicm ; g-cncrc ci dilVcrciilia, aiil lioc csl pcrlioc,

imtlc si illis posilis cssciil \(d licrciil cpiod ^('iiiis parlicipcl din'crciiri;im. siciil

intli\idii;i pailici|)aiili;i ips;is, sc(pici'cliii- siijijcclnm paiticipal accidciis. cl siliocdi-

ipiod scinpcr cssciil iiiijiismodi iii(li\ idii;i. c;iliii'. sc({iiitm° iiniim imp(tssil)i|c. rpiod

(jnod j);ilcl cssc falsimi. Dciiidc tjiii;i sicnl nimiinm, cnin nfmis. ijnod |ti;c(licalnr ilc

sc liahcnt arlilicialia ad causas arlilicialcs divcrsis sj)ccitdnis. jionalur cssc una suh-

ita iialnrali;i ad n;ituralcs; scd arliliciali;i stanlia, ronlrari;i simiil insiiil ijisi anima-

non linnl ah illis siihslanliis scj)ar;ilis. sctl li. (jiiod iii sc csl imiim cl Iioc cns dcinoii-

taiiliim ;i suis cansis j)ro\iuiis ; ciiic) cl strahilc: dil1'cr;iiti;c cuim.iinihns dividilur

similitcr ii;itiiralia lanluin liciil a cansis j^-cnus, snul coiitr;iri;i,' ; aiil noii lil sjiccics

snis j)r().\iiiiis cl uon a!) iillis scj)aralis. c^x p-cnori^ cl dilVcrculia jicr modiini jtar-

Secnndn j^rohatur cx imj^ossihililatc ticij);ili(tuis, cl limc ikhi csI assif^narc

jiosilionis ; nam j)riino univcrsalc cst (juid aliuiii inodiim j)ossil)iIciii cl convcniontom.

commnnc uiullis cl uunm in mnllis, iil Nain cadcri inodi. jtiila jicr modiiiii

dicilnr ['1. I^oslor. tr.rf. 21, c. 11). cl conipnsiliouis. siciil (htmiis cx hijiidihiis,

7. Mrff//)/n/s. fr.rt. .")8 I. 0, r. Ifi^ scd cx vtd j)t>r cojtulatioiicm, ut arca cx lipnis

codcin IMiilosojtho ihidcm in Mclaj)h. id. coik lavalis, vol por mixlioncm. nl clcctn-

(juod cst rcalilcr st^j)aralnm a nniltis, lutu arium cx spoci(}l)U.s alloralis suiil omniiio

j)otosl ossc conimnnc ot nnnm in illis, iit iuconvoniontos : nani luuc iKtii jtosscnt

j)alct ; nam ha)C duo oj)j)()unntnr, osso ali- i^onns ct diffcrcnlia j^ra-dicari do spocio,

(jnid in ali^jno ot ossc rcalitcr soparatum sicut nou j)ossuut j)artos coniposila»

ah illo : cr;.io nnivcrsalia nou sunl roalitcr vtd copuIal;c vcl mixla' pra'(Iicari {\v

scj)arala a siiigularihus. (2 Posfrr. 1. 10; snis tolis. — Si voro dicalur, qiiod noii

1. Mot(ipln/s.\. 1 1 ; Doindc ut argumonla- cst nnum animal iu omuihns spociohus,

Inr Philosoj^hns (7 .]/c/<//>///y.s\ /^j/. 51; I. 0. so(juuntur alia inconvoniontia, nimirnm,

c. Ki) : si ponnntur nnivorsalia soparata (jnod iuliuita sint, (jnorum snlistanlia csl

rcalitcr a siuguhirihus, ut sp(MM(>s hominis, animal : cst onim iicuus suhstaulia sj)c-

V(d Iconis. coustat, (juod ost nnum g(Muis cicrum. (jua' suiil fcrc inliuit;o, incon-

in j)ra'(liclis sj^cciohns ; vol orgo animal vcuicus autcm osl, ijnod niium cadat in

cxistcus iu jiomiuc cl Icono ost unum ct siil)slantiam inrmitornm. l'ra'toroa (juod

idcni nimicro, vcl allcrum ost in liomino, suhstantia animalis sit mnlla, (jnia animal,

altcrum in Icono, ot sic do ca^loris sj)ocio- qnod ost in unaquatjuc spoclo, (?st snhstan-

hus. Si dicatur primum, — quod ncccssario tias jiccici, (\y^ qua j)r;i'dicalnr : nou cnim

dici dchct, qnia sicul sjiccics j)ra'(licatur pncdicatur do spccio, sicut do (juodam a

socnndum uuam rationcm tlo iudividuis ct so divorso in suhstantia, lioc autom in-

j)roj)tor lioc datnr aliquis homo communis convonions osl. INam, cum animal sil gonus

.sojjaratus ah iudividuis, ita, cum ct gonus atquo adoo quid commnno, non potost csso

pranlicolnr univoco Ao spociebus, necossc multa, id onim ost contra rationom coni-

ost ij)snm osso aliqnid subsistons sopara- munis ; nam comiTinno csl, quod osl umim

Inm asj)cciol)us; — sequuutur duo inconve- in multis.

niontia, unum ost, quod, cum animal seu Tortio prohatur cx falsitate fundamenti,

gonus sit in spocie sicut substanliam sig^ni- quo nititur positio Platonis. Ideo enim

ficans, sic crit animal iu equo sicut Petrus posuit universalia osso .substantias roalitor

in se ipso. qui osl suhstautia sui ipsius; soj)aiatas a singularihus, quia cum oxi-

sic autiMn est possihilc aliquod nmim esse sCimarot, omuom cognitionem permoduni

in plurihus uon sejiaratim existculihus. cujnsdam simililudiuis osso, crodidil, quod

— Non enim Polrus est nisi in so ipso ; ost fornia cognili ox necessitalo sit in roij^sa

onim iu j)Iuribus non separatim existen- cognita eo modo, quo est iu cognosccnle:

lihus, siciil in carnihns ol ossihus. qu» consideravit autom, quod forma rei iutol-

siinf parlos Pclri: quaro ot animal non locta» ost in intellectn universaliltM". imma-

2(;

Pin^fA l'.VHS.

Ifiialilfr »1 inimnljilil.T, «jikmI rx i|i.sa ((|i«'ralioin- iiili'll«'('Ui.s a|>paicl, (lui inltl- li^il uiiivi-isalilcr ft jicr iihmIiiiii (ujusdam iUHH'Ssilalis ; modus cuim acliimis csl sc- cuiulum modum IniiiKc a^vnlis; cl idco c.vislimavil. (|U((d (i|>(>rtcrcl rcs iiilcllccias liuc modo iu sc ii)sis subsislcrc, sciliccl immatcrialilcr, immohilitcr cl uiiiviMsa- litcr. Iloc aulcm iicccssarium iioii csl,(|uia cliam iii ipsis scnsiliilihus vidciims, (luod foriiia alio modo cst iii imo scnsiljilium. i|uam in allcro, pula (•nni in uiio csl alhcdo iiilciisior, in allcro rcniissior. cl cum in iino cst alhcdo cuin duleedinc, in alio siiic dulccdiuc;cl por liunc cliam modum forma .sensihilis alio modo ost in rc, qiiaj ost cxtraanimam. ct alio niodo in sonsu, ([ui suscipil fornuis scnsihilium ahsijuc nia- toria, sicul colorom auri sino aiiro. Et si- militor inlcllcctns spocios corporum, qua* sunt matorialos ot m(d)ilcs rccipit imma- lorialilor ol immohiiilor, socundum nio- (lum snnm : nam rccc|)lum ost in rccipionlo por inodum rccipicnlis; ct \doo licctintol- loctus inUdligat ros por hoc, quod ost simi- lisois quanlum ad spociom intolligiliilom, por quani lit in aclu. divorso tanionmodo sjiocios illa ost inlolloctu atque in ro ipsa inlcllocta; qnod nocosso ost dicorc, co (|uud natura inlcllcclus ot i^otonli» cogno- citiviu ost alia a naUira roi intollocta^ ot cognitffi. Undo, licol id in ro ossc oportoal, quod intollectus intollig il , non tamon oo- dom modo,ot per consequens,quamvis in- toliigat univrrsalia pra^tor parlicularia, non tamcn ojjorlet, quod universalia sinl praHor parlicularia. Et sic rolinqui- lur, quod univorsalia non sint separata rcalilcr a singularibus, sed sola raUone apjirchendonte nalurain, qua? estinsing-u- laril)ns sine condilionibus individuantihus, cum (juihus osl a parle rei conjuncta. — la, q. 84, a. 1, c. ; de iSinrit. Cmit. a. 11, ad G; la, q. 85, a. 2,ad 2; Opusc. 42, c. 5; 1. Metaplnjs. 1. 10; 3. Metaplujs. I. 7 et 9.

Ad primum ergo dicendum, quod uni- versalo dicitur a Philosojjlio unum prai- lor nmlla. non quidcm sccundum osse, scd socundum consideralionom intollo- ctus, qui C(msiderat naturam aliquam. puta liominis, non respiciendo ad Socra- lom vel Plalonem. — 2. Poster. 1. 20.

.\<l ^ronidnm dicendmn. (|nn(l sriciiiia

— i,()nif:.\

nou ost nisi vcrorum ot oxistonlium ; iioii lanicn oportct, (juod univcrsalia rcalitcr o.\islant jiijotor singularia; iion cnim o|)ortct, quod eumdem muduin ossendi hahcant res in soijjsis, (luem liabcnl in coiisidcralione scieiitis ; (jua; eiiiin in so ipsis matcrialia sunt, cognoscit innnato- rialilcr, et similiter naturas rorum, qua? singularilor in rehus oxistunt, cog^noscit univcrsalitcr, idest absijuc consideratione j)riiicij)iorum individnalinm. — 3. Meta- p/ii/s. I. 9.

/id tcrliutn dicondum, quod do scnsihi- libus est sciontia ; lia'C oniin fiunt aclu inlcliigil)ilia por hoc, (juod ahsUahnntur a condilionihus malerialibus jicr intollectum agentom. — la, q. 79, a. 3, c. ol a. 4, c. cl ad 1.

Ad quartum dicondum, quod universah^ in rchus oxislens simj)liciter dicitur cor- rumpi in hoc et in illo; secundum so vero dicilur incorruptililo, non qiiia liaheal alicjnam formani incorrujilihlem. sed quia ralioiio ahslractionis a cuu(iiU(jnihus ma- lorialibus et individuaiilibus, non convc- niunt oi secundum sc dispositiones malc- riales, qua^ sunt causa corruptionis in individuis. — de Verit. q. 1, a. 5, ad li-.

J^/(////////^wMlicendum. quod intollectus abslrahondo f(^)rinani ji condilionibus et princijiiis individualibus, licet non tollal singularitatom secundum rem, lollit tamen secundum considorationem, quia intelle- tus intelligit rem, qua? est in sing-ularibus, non tamen prout est singularis. ?sam, ut dictum cst, secundum aliuni modum res est a partc rei et in intollectu ; nam liic est intelligibiliter, universaliter ot abstracte, ibi vero singulariter ot concrete. — de Spint. Creat. a. 9, ad 6; de Verit. q. 2. a. G, ad 1 ; Opusc. 42, c. 9,

Ad spxtum dicondum, quod cum uni- vorsalia prcedicantur de inferioribus, ut genera do speciebus et species de indivi- duis, quia ralione uniformitatis commu- niter se liahent ad omnia sub se con- tonta, praulicantur do illis univoco. Non enim alia est ratio animalis, quando prav dicalur de liomine, et alia (|uando de oquo, sed una et oadem est, sicut et no- men est idem; non tamen h^c inferiora 00 modo dicuntur participantia univer- salia. (inoiTindn volebal Plato. ita nl hnmo

i'M Ki)i(;\ni(.i\. t nu.KST. 11. i)i-: t\i\KnsM.iin s. i\ r.o\f.

.\UT. 1\

.scparalii.s iiiisccnlni' liiiic liuiuiiii sin^n- liiri, (jiii coni|)(iiii(iir cx. matoria cL naliira spccici, (jiiaiii parlicipal, siciil si csso ([Udddani allniiii scparaluiii cl pcnnlscc- rclur all)(i. (|iiimI csI iii siihjcclu. Nani sic sc(|iicrclin', (|U(>il acciilciilia cl toriiia' possciil cssc siiic siihslanliis, (juod csl lalsuni ; univcrsalia naiiKiuc cuiu iii rcluis siiil .sin^ularilcr, iinn dislinguunlur rcali- lcr ali illis, scd laiiluin raliono considc- ranlc naliirani, (]ii.c csl sini;iilarilcr iii rclius, univcrsalilcr; cl sic (|iiaii(lo pia-di- canlur Ao inrcriorihiis, iioii |iia'(licaiiliir (lc illispcr |iarlici|)aliononi, scd [x-r csscii- liani ; homo onimosl aninial osscnlialilor, uon .soluni ali([uid aniiualis [)arlici|)ans. — I. Hfelap/n/s. I. lo, (al. II); :{. Metaplij/s. I. :{; l.MetapJn/s. \.'.\.

.\irri(n'Ms iv

UTRUM RKCTK DKFINIATUR A PHII.OSOPHO UNIVRR- S.VI.K : QUOD SIT UNU.M IX MUI.TIS.

Vidclur (juod non roclo (lofiuialur a Philosopho [-1. Po.ster. text. 27; c. 1*)) univcrsalc. ([uod sil ununi iu niultis.

1. Xam idcin Philosophus (7. Me- taphi/s. text. 45; I. U. c. i:{) dctinil uni- vcrsalo, ([uod si( a[)lum inosse multis; (|iiod aul(Mn ost talc, uou somporosl uniim iii inultis, ul patot in iiatiira solis : cr^o univcrsalc non roclc dcliiiilur, (juod sil unum in mullis. — 7. Metdphi/s. I. 13.

2. PraUoroa, gonus o.sl univorsalo; sod gomis, ut dicilur (7. Phj/s. text. 31, c. 3), uon ost uiiiini in miiltis; nam qua' non sunl com[)arahilia. non liahcnl uiiain na- turain, sicnt liahont oa, ([ua^ sunl coin[)a- rahilia; qua» voro sunt unius gonoris, non sunt com[)arahilia; orgo univorsalo non rocto (h'linilum ost. — 7. Phj/s. I. 8.

3. PrcTtoroa, univorsalo ost natura roa- lis; sod nulla datnr nalni'a roalis, ([ua^ sit una in mullis; non cnini datur una liunia- nitas, (jua^ sit in Potro ot Paulo; orgo univorsalo non est quid unum in nuiltis. — 10. 3fetaphys. I. 1 ; 2. Poster. 1. 20.

4. Pnetorea, suhslantia ost primum po- nus alquo a(hn> univorsalo; sod suhslanlia non ost quid unum in nmltis, (juia suh so comproliondit snhstantiasmaterialos ot im- materialos, quihus nihil ost commune, nisi noniinc l('mis ; orii'o univorsalc non csl

iiniim iii iniillis. — Ojtitse. V2. c. ."» d 7.

."). Pra»lcrca, oinnc piiodicatum iiiiilli- plicatur ad mnlliplicationcin siihjccloriim ; vciiiiii ciiiiii, cst (li(,*oro, (|uo(l lioino cl ('([iiiis siiiil (liio aiiiiiialia. Kl raliocsl, <|uia iiiiillij)licalo iiilcriori iiiiilli|ilic.'iliir su[:c- liiis: scd iiiii\ crsalc csl ([iindd.un jiraidica- luin, ([iiod diciliir dc miillis ; ('r<;o uni- vorsalo inulli[)licaliir ad iiiiilli[)licalioncm suhjoctorum, dc (|iiihus [ira-dicatur, ct si(^ iioii crll iimiiii Iii iiiiillis. — Opmc. 42, c. :;ci !l.

I). Prclcrca. naliira (livliia csl uiia iii nuillls, in trihus scilicol [icrsoiiis divinls; sod iiatura diviiia iioii csl iinivorsalis: orgo univorsalo non ost iinuiii Iii miillls. — \.^ Seut. dht. 11), q. i. a. 2, ad 1.

Sr'(l coiifr/t e.^t,(\u(H\ INiilos^qihus (2. Po- .ster. text. 27; c. 19) dclinil uiiI\crsalo, quodestunum in inultis. — 'l.Poster. l. 20.

ReSPONDEO DICENniM, ((uod imivorsah; dlcllur (lu[)licItor. [Opusc. i2, c. .') cl 7; Opnsc. .").'); 7. Melaphi/s. I. 13). fno modo ipsa natura, cui iiitcllcclus [)ro[)l('r aliquid in ca Invciitiim, inloiilloncm uiil- vcrsalitalls altrlhuil, ot slc nnivcrsalla. qna' rorum naluram slgnilicaul, [ir.odl- cantnr in ([uid; aniinal iiamijiio dicilur suhstantia illius, do ([uo |)ra'(IIcatur, ct conso([ucntcr non ost uniini In iniillis. (iUJus rallo osl, quia naliiia [^r.odic.ito- rum sompor nuillij)IIcalur nuilli[)IIcalis suhjoctis; nndo (juot suiil anlinalla, lol sunt suhstaulia', cl (juol hominos, lol anlmalla; noquo csl univorsalo actu, scd laiil 11111 [lotcntla, ([ula [lolcntlam haiiol lalls nalura. ut liat unlvorsalls jior acllo- nomintolloclus. — AJio modo i\\(i\\^\\Y uiii- vorsalo illa uatura, ut sulicst Iiitonlioni nnlvorsalltatis oi ah iiitolloctntrihuta^quod est acciporo univorsalo formalitor, et lioc modo univorsalo ost in miillls. Ouod iialcl, ([ula univorsalo ncccssarlo dchct ossc nnum ot plura; jilura, in quantum iii [ilu- rlhns ost, alioqui non posset pra-dlcarl dc jilurihus; unum vero in cognitiono. Ouod unuin non solnm dohot esse unum [)ra'tor nuiita, ut docot Phllosophus con- Ira Platonom (10. Metaphps. text. G, I. 9, c. 2, ot 2. Poster. c. 27; 19), non qui- dem socnndum esse, sod secundum consi- dorationom inlolleclus, sed oliam ununi in nuiitls sociindum ossc cl scciindnm rom :

1>RIMA l'AHS. — l.ofilCA

2S

iioii i|iii;i (lflM-;il f.s.sc rinlriii immcni liii- iii;iiiiias iimiiiiim liomiiium, sod (]U(id sil ••ailfiii MTiiiiiliiiii laliuiirm s|M'(ifi iii miillis, fl ifiililfi' sil iii illis liiim;iiiilas cl 111)11 taiitiim iii uiio liomiiif siii::iil;ii-i. sal- Ifiii sfiuiiilum a|»lilii(liiif III. N;im uiii\fi- salfs luiluia' suiil iii (lii|tlici ilillfrciilia ; aliti' ciiim |ilura lialjciil iiiilividiia, in (|ui- lius icalilcr siiiil ; ali;c vcro lialiciil iiiimii l;iiilimi iii(livi(liium, d liiijiismodi iiiiiNci- salia iion suiil uiiimi (luid aclu iii mullis, .scd taiitum j>otciili;i vcl |»cr iioii rc|iufinaii- liam; ct idco lMiiloso|ilius (7. Metaii/iys. I. c.) ad Jiujusmodi iKiliiras uiiixcrsalcs rcsjiiciciis univcrsalc dcliiiil, (|iiod osl ajt- liim naluiii cssc in mullis; cl sic cstmaiii- tV'stuin, «juomodo sil intidii^cnda dolinitio uuivor.salisi^./^rM/^;'. I.c.)ct quam loclo sit Iradila. — 10. Metaijln/s. I. .'{ (al. I);2. Poster. 1.20; la,q. 13, a. 1) ot a. 7, c. ; v. Cajetanum m liunc arl. 7. ot Tahalam av- ■ream in concord. ii. 1197; 7. MetapJn/s. I. 13; l Periherm. I. 10.

Atl /jiimam orgo dicondiim, quod lo([ui- tiii' Pliilosojdius do univcrsali liabcnto sul) so unum taiitum individuuni. — 7. Meta- ph//s. I. 1.3; 1. Periherm. I. 10.

,1^/ spcandaai dicoiulum, ijuod (lu])lcx ost unitas : alia l(^ica, ot ha'C convonit omnihus gonoribus ; cum oniin gonus sil nnivorsalo, nocossario dobot illi compoloro i unitas univorsalis, qua' ost rationis ol ' logica. Alia ost jjliysica ot naturalis, ol lia!C osl du|)lcx ; una sumj)ta cx nnitalc subjocti ot potontia^ ot ha^c ost nnilas socundum quid, cl conij)otit omnihus go- norihus, qua» sninunturox oadoni potcntia olniatoria, ut osl unilas oonorum sub suh- stantia contcntorum oxcopta ipsa suhstan- lia et corporc; noutruni onim, cum suh so confinoat corruptiliilia ot incorrupti- bilia, iii (juihus ost diversus modus poten- ti*, polest liaboro unitatom naturalem, sod tantnm rationis, ot por conscquens ulrumquo potest osso gcnus logicum, non aulem naturalo ot physicum. jXam hujusunitas vel diversilas sumitur ox uni- tale vel diversitato suhjecti ot materia^, qure diversai' rationis est in corporihus, corruptihilibus ot incorruptihilihus, ut dicilur (10. Metaphi/s. tejct. 2(); I. 9, c. 19). — Altera unitas sumilur ox unitato form.-p ct dicitur nnitas simplicitcr. ot IhTC

iiulli gciicii coiivciiil, scd tantiim sjjc- cioi; non onim gcnus ost uiia nalura, secus vcro sjiccics. r.ujiis ralio cst. quia spocios siimiliir a 1'orma ultiiua, ijua' simjilicitor iiii;i csl iii rcruiii natura; gcnus autciii non sumitur a foiiii;i aliqna. qua» sit una in ro- ruin natiira, sod secundiim rationom l;iii- tiim ; non oniin ost aliijna forma. ox qua hoiiK» sit aiiimal, jira-tcr illam. cx qua liomo ost liomo, iioc ost in li(»niiiic. cijuo vol loono aliqua anima conimunis, qua* constituat aniinal, j»ra'lcr illam aniinam, •qua^ constiluit hominfm vol oquum, socus aiilcin cst in sjiccic. iNam omnos hominos. (jiii snnt nniiis spocioi, convcniunl in for- iiui. qua' conslitnit spcciom, quia quilibol liahcl aiiimam rationalom; ot sic genus osl simplicitor unum logicc, ot tantum socnnduin quid physicc; species vero est uniim logicc ot physicc. Qnia crgo, ul dicit Philosojilius, forma, in qua lit com- paralio, non solum dohet hahorc unitatcm logicam, sed ctiam pliy.sicam simplicitor. idoo optimo is dixit, quod quafi .sunt uniu.'- gonoris, non sunt comparabilia, co quod gonns non ost nna nalura simplicitcr ; qua» voro sunt unius spccioi,sunt comjiarahilia, ol quod sjiccios ost una natura, (juod non tollit, qiuiminus gcnus, in quantum nni- versalc, sit unum in multis. — la. q. GG, 'a. 2, ad 2 ct q. 88, a. 2, ad 4; 7. Phys. I. 7 ot 8; Oinisc. 42, c. 4, 7, i3. \ Ad lertiam (\\c(ir\d\\m, quod uiiitas uni- vorsalis non ost roalis, scd rationis, ut dicitur(10. 3Ietaphys. text. 1; 1. 9, c. 1). Non enim in divcrsis singularibus esl aliqua natura una numero, quai possit dici specios, sed inlcllcctus apprehendit ut unum id, in quo omnia inferiora con- vcniunt, ot sic in apprchen.sione intoilcctus spccios sit indivisihilis, quse realilor est divorsa in divorsis individuis ; et idem dico do genore. Animal onim non dicitur univorsale, quia sit una naturain liomine ot cquo, sod quia considoratur universali- ter; dchet onim univorsalc esso unum ct plura, ut diclum ost ; plura, inquantum est in plurihus, alioqui non posset de plurihus pra^dicari; unum vero in cognitione, quia licct plura, utplura, non constituantunum intcllcctum, jiliiratamcn sccundum quod similia sunt,constituuntunum intollcctum. Non cnim potost intollcctus distineuoro

l'l{.LaHCA1511-lA. — ni l',Sl'. 11. Dii IjMVKUSALim S IN (.;OM.

AKl. \

itilrr siiuilia. iii i|iiaiiliiiii .siiiiilia. <■! idro iiitcllfcliis a[i|in'li)'tiili'iis li(itiiiii<'in rl e(|uiitii. iii (|iiatitiiiii iiiiiNcitiiiiil iii iiiia opiMaliiuu' .soiisiliva, iiiiicn iiitcllrclii ap- preiifndil, «'Isi iii rc sutit iiiiilla, m'C laleiii iiiiilatciii a|)|i()iiil illi iiiitltitudiiii. scd iili (i|){'ialintii vcl iialma', iti (|ua illa jilura coiivctiiutil. — Opusc. o(i, Ir, 2 ; v. II. cil. supra iii c(up. Iiiijiis atl.

A<1 «/unrlmii dicciiduiii, (|uod sul)slautia csl una lo^icc. siciit cl ca-lcra ^"ciicra» quod suflicil ad latiottcin uiiivcrsalis. cl coii.sc(|ucnlcr ad Ikjc, uI sil iinitni in niul- lis; dilVcii laincii ah aliis f;ciicriljus, ox- ccpto cor[)oi"c, iii unitalc [»liv.sica. Nani suhslantia iion liahcl unitalcin. [tliysicain luUura', su|>cr qua iundaliir uiiilas ralio- nis, ([uoniodo cst unilas imivcrsalis, cuiii «arcat uiia dclinilioiK», iiam qua* commu- nilcr assi;;natur, ([iiod .sit ons jicr s(\ iiou est dclinilio suhslantia', ul cst sii[)rc- inuni gcnu.s, scd iil distinguilur ah acci- dcnle; iiam convcnil ctiam parlihus suh- stanliarum, dc quihits tamcn non [iraMli- calur suhstaiitia, ul csl smninum ticnus, — scd unitas univcrsalis in snhslanlia lundatur sii[)or divorsis naluris maloria- lihus cl immalorialihus, convonientihus tamon iii ali(ju(j modo, pula in osso por sc;lioccniin cst innnodiatum fundamon- lum uniformitalis ud j>lura, cl unilatis ralionis in sulislantia. Al cadora goiiora, iit vivons cl animal sii;nilicant naturas, MijxM' (|naruin nnitalihus fundaiilur iiitcn- lionos, (jiias inlcllcctus illis allrihuil ; ani- inal onim sccnndum so snin|)litin osl natuia (jua'dain liahons proj)riani unitalcm, nt [)a- lol ox illius uno uomino ot unadclinitiono, quio est, quod sit suhslanlia animala, son- sihilis. — OpHSC. i2, c. 4, '). 7: la, q. 1.'{. a. 7 l^t 9,-0.; V. II. cit. supra iii corj). luijus art.

.[(/ quiuluiii diccndinn, (|Uod cum ani- mal pra'dicatur de honiino ot oquo, duj)li- citer potcsl accipi, uiio niodo ahsoluto ol socundum so, quomodo illi ox pro[iria do- linitionc et noniiue convonil unilas roalis. Alio modo, ut esl in intolloctu ahslracluin a condilionihus iudividuanlihus ot ah omiii dilTorenlia, quomodo illi coiiveiiil unitas alia per ratiouom, quae est unitas universalis. Si j)riori modo sumatur, dicilur roalo priLMlicaluin d sic non *\i'-

si-ciidil citiu siia imitalc ad ca. dc i[uihiis [•i.odicaliir. scd laiihnii cuiii illis. qiia* •"^•iii' il'' iiilcllcctii ij)sius, sc(Miii(lum so siimj)li. iil osso suhslantiani, aniinalam, sciisihilcm. Nani jiia-diiala icalia iiiulli- [)licaiitiir ad iiiulti|)lii'alioiiiMii suhjccln- rutii. cl idco ( iiin jna-dicatur dc liomiiic cl c(juo. homo ot o(juus iion dicuntiir unum aniinal, scd diio; iicc csl in jilus ([iiani lioiiio c| ('([iiiis, scd idciii cst roa- lilcr, (juod lioino ot oijiius ; sicul si j)ra'- dicarctiir {\i' solo homino, non ossot iii j)lus (juain lioino. — Si voro sumatur j)ostc- ri(U'i inodo, dicitur jii'c'e(licaiuiii ratioiiis cl noii miiltijilicalur ad mullijilicalioncm snhiccloriim, sod unum oxistoiis respicit mulla ct {\y' sinpnlis dicilur, ci sic ciiin j)ia'dicaliir dc liominc ct cijuo, lionio ct ('(juiis dicunlur iiuum aniinal, iion diio, sicnt Potrus ot Paulns dicunlur iinus ho- ino, non duo. Et raiio liujus est ex Pliilo- so[)lio (10 Meluitliip. lcjl. 1 ; 1. !) r. I) ([uia uiiitas univcrsalis csl unitas a[)j)r('- licnsionis. jicr (jnam intcllcctus aj)j)rchcit- dit ut uiuim id iii quo omnia infcrioia convcniiml, undo por approhcnsionciu inlolleclus gonus iit indivisihile ; siniililcr ot specios,qua; lanion rcalitor suiit divisa iii divorsis sj)ocichus d indixiduis. — Oi,usc. Vl. c. o, 7 ct !l.

.IfZ5e^*/v<//i dicoiidum. (jiiod ad uiiivcr- salo non solum rcquiiilur.(|nod sit unum iii mullis. scd ctiam uf iiatura, (jiko cst uni- vorsalis, socuudum ossc mnllijilicotur ad muIli[)Iicationom illorinn.el in illasit dif- fcrcntia intcr (juiddilatcm ct ossc (jiiiddi- tatis, cl r(M[uiritiir j)olcntialitas cl coiilia- hihilitas, rationc citjus parlicularc addii supra universalo. ({ua' iion conveniuiit na- Inrai divina^ qua^ ost una numcro in Iri- hus persoiiis, iiullam liahcns polcntialita- tom vel contrahihilitatcm. — Srni. disl. 19, q. \. a. 2, ad 1 cl disL X^. (j. 1. a. ."i,

«■•; ULl a- 'V- ^- ^- ^- *'^ 'l- '^**' ^- '^' '^'' '^' i//'Pot. \[. 0, a. 'h ad 5; I. Seiit., dist. 2''),

(1. I . a. '^.

AHTICULUS V

l lULM LNlVEUSALE !• lAT PKR NuTlTtA.M COMPARATIVAM

Vidclur ijiiimI uiiivcrsalc iioii lial |»i'i'

:;ii

riUMA r\l(>. — l.ddlCA

ii(»li(iaiii (•niii|>aiaialivain, .sid pn- ali- sliiulivam.

1. Dicil ciiiiM IMiiliisKjtliii.s ( 7. Mritip/ii/s. Iril. V.\\ I. (1. c. !.{), (111(1(1 iiiiiNcrsalc csl, ([ikhI aiiluiii iialiiiii csl incssc imillis; scd c(» i|)S(» (|iit»(l iialiira aiislracla cst pci- iii- (cll(>(-liiiii a c(iii(lilionil)us individuanliluis, csl a|ila incssc inuUis, csl cnini a|ila jiar- licipari a |)luril)us ditrcicnliis; cr^o uiiivcr- salc noii lil jicr noliliain coin|)aialiviun, scd j)ci' alislraclivain. — 7. Mvliiplii/s., I. 111; 0/)i(.-<c. oO, Ir. 2.

2. l*ra'tcrca, iialura abslracla |)cr Iiitcl- lccluni a conditionibus iiidi\ iduanlihus cl aljoiniii divisionc csl una j)cr inlcllcclum; scd lucc unilas noiiostunitasrcalis naturcC, iiaiii lucc cunvciiit nalurjb sccuuduin sc ; crj^o csl unitas univcrsali.s, ot j>or conso- (juciis univorsalo lit j)or notitiani abstrac- livain. — Ojjiisc. i2, c. 7; Opusc. 48, tract. I. c. I.

n. Pra't(>rca, oatcnus iiatura ost univor- salis, (juatciius liabot ralioiiom uniformom ad oinnia sul) so coiitonta, ot ost forma (liucdam una j)or intoUoctum communis j)luril)us; sod iiaturaliabet talom uniformi- tatom ot ost uiia forma communis multis, (juatoiius ost abstracta ab omnibus condi- tioni])us individualibus; nam in oa sic coiisidcrala j)lura sunt iiidividua ot unum; orgo nalura oatonus ost univorsalis, (jua- lonus ost abstracta, ot sic uuivcrsalc lict jior abslraclionom. — Opusc. HO, c. 4; Opusc. VI, c. o ot 10 ; 7. Mctaphi/s. I. 1.3.

\. Pi'a.'torea, ojjjiosita oj)j)Ositis ratio- iiibus constituuntur; scd iialura lil siumi- iaris |)or matoriam individualom ; hai-c onim cst siui^ularitalis j)rincij)ium; orgo oadom fiot univorsalis j)or abstractiouom a tali materia, ot consoquontor por notiliam nbslractivam. — Opusc. 4o et 55 ; la, <[. 8G, a. Lc; Opusc. 56, tiact. 2; Opu.^ic. i2, c. 15. .

5. Prsetcroa, inlollcctus agons ad hoc io(juiritur, ut naturam sonsibilom faciat actu intolligibilom, cjuai orat aiito tantum in potentia talis ; dobot eniin illam facore proportionatum objeclum intolloctus, quod est univorsalo, ut dicitur (1. Phijsic. text. 49; c. 5). Sod id facit intolloctus agons, quatonus talom naturam spoliat a condi- lionibns individualibus; ergo universalo.

lil jicr solani abstractionem. — la, (j.^ll. a. .'{, c. ol (j. 8(), a. I. «' Scd conlru » ct c.

('». 1'raitoroa, oadcin vidclur ralio imivcr- salis in rcjira-scutaiKhj sou spccici inlidli- gihilis, ct univcrsalis in jiijcdicando scii verbi,quod proccdit ab intcllcclu ut infor- inato lali sjiccic; sed luec eo ijiso esl uiii- vcrsalis, quod rcjircsentat liomincm, non ul cst liic, ct nunc, sed ut abstractuni a lalibus coudilionibus ; ergo ot illud crit talc j)cr hoc, (jiiod osl abstractuin a cou- dilionibus matcrialihus. — Opusc. 48, tr. J, c. I; Opusc. 30, c. 4; 1. Sent.. dist.3('.. q. I. a. 3, ad. 3; 2. Scl. dist. 12. q. I. a. 3, ad 5.

Scil (■(tulru csl : 1. (Juod uuivorsalc sil formalilor, quando formalur ab inloUectu iutontio universalitatis, sod hanc format intollectus per lioc, quod naturam jam ab- straclam a conditioiiibus individualibus tribuit huic ot illi individuo, sou comparat ad plura individua. (juibus iiiest; orgo uni- versalo lit per notitiam coinparativam. — Opusc. 48,1. c; 1. Periherm. 1. U).

2. PraHoroa, univorsalo formaliter ost rclatio rationis suporioris ad inforiora; sod Ikcc noii habot aliud esso,(juam in aji- prchonsiono intollectus confcrontis uiiuiii alteri; orgo miiversalc lit per notitiam coUativam. — la, q. 28, a. 1, c

3. Pra^terea, ex lioc intelleclus attribuit intontioncm genoris atque adeo universa- litatis animali, quod intolligit animal ut in pluribus speciebus; sed non j)otostintol- loctus intolligere animal in j)liiribus spe- cie])us por notltiani abstractivam, nain por hanc taiitum apprehcndit naturam v. g\ animalis sine condilioniljus iudivi- duantibus. atquo adoo lantum intolligit unum quid siiio uUa divisiono, divorsitalo et pluralitate; ergo dcbet id intolligere per notitiam comparativam; ot sic univorsalo fiot por Iianc et non per abstractivam. — 1. Sent. dist. 2, q. 1, a. 3. « Quantum ad primuni »; la, (j. 85, a. 2. ad 2; 2. (le Aninia I. 12.

4. Prffiteroa, intoUoctus nulli natura' attribuit inlentioneni universalitalis, nisi postquam ex omnibus accoptum ost unum, in quibus illa nalura invenitur; sed por intollectum accipitur unum quid ex multis, quatenus abstrahitur natura a princlpiis individualibus, pcr quee unum dividilur in

l-U.KDlCAmLIA. - nr.KST. 1\. !>K U.M s KKSALIHLS IN CoM. Vi(l. \ iM

|tluia : crf^o allrilMnii' iiiii\('r.salil;ilrin l<'ll<'(liim: (•niici|K'i(' aiilcni iinivcrsulc,

iji.si iialiira' iinn lil |>i-i nnlitiani ah.slra- i>l <|iiiil in iiitcrioriljiis. c.sl coiiripcrc ul

(iivain, .scd pcr aliain su|i|)()n('iil('in lianc. uiiiiin iii ninllis. — 2. /'n-!/rr.\. '20 : 10. .]fr.

(|iia' noii csl nisi c()in|)araliva. — I. Sr/i/. /'f/)/ii/.<;. |.:{; Ojjitst. V2. c I.'); I. I'ns/rr.

(iisl. ;{i). (|. I. a. :i, c.; 2. (/r.[,iini(f, I. 12. I. 'i-.(al. :i : 2. /A- .1 ////////. I. \1.\ Ojmar. \\)

|{KSI'OM)EODI(:FM)1:.\I,<1UO(I ncccssc csl d .")(■(.

(licerc. ad facicnduni nnivcrsalc rc<|uiri i^ilicilur anliin iiiiivcrsal«' iiiiiiin /ir(c/rr

(lu|)lic( 111 noliliiun, ahslraclivani scilicd iniil/d, (|ualciiiis pcr inlcllccliiin alislralii-

cl coin|)arali\ain. — Ad cujns cvidcnliain Inr al) oinni diNcisilalc. divisioni'. cl c(ui-

scicndinn csl, (|iiod ad ralioncin uni\('i- dilionilnis indi\ iduanlihns. scii (|ualcniis

salis duo rc(|uiruiilur, ut duccL Pliiloso- considcialnr nalura \'.^. aninialis sinc spc-

|ilius (2. I'()s/rr. /o.T/. 27;c.I9 cl {(). Mr/a- cilicis dillcrciiliis. cl iialnra lioininis sinc

pliijs. /r.r/. 1»; I. II, c. 2) : (|uod sil niiuin nialciia individiiali. non rcspicicndo sci-

|ira'tcr inulla scu i\^' inullis, d (juod sil liccl ad Socralciii d IMatonciii. Cuiu ciiiin

nniiin in niullis. hoc licri iioii |)()ssit rcalilci. iit IMaloiiici

|{c(|nirilur vwww /trnnniti, piiiiio. (|uia |)()sncruiil : — iion ciiiin daliir hoino rca-

sicut intidliiiitur natiira sin^ularis |)cr lis d naluialis nisi cinii liis carnihu.s cl

Iioc, «luod iiilclli,i;itur conjuncta cuin [)riii- ossihus. ul prohal IMiilosophus [1. Mr/a-

cipiis individiialihus. ila intclliyilur uni- /V///.v./^'./;/. 28: I.O.c. 8) — rclin(|nilnr,(iu()(l

Ncrsalis iicr rcniolioiicin laliiiin juiiici- id dchcat liori pcr inlrllccluin ; id anlcni fa-

liioiinn ; opponuiilnr cniin univcrsalc d cil inlcllcclus, (|ualcnus apprcliciidil natn-

sinuularc ; inlcllii,'ci(' autcin naluram rain communcin. iion appichcndcndo priii-

pra-tcr priiicipia individuanlia, csl inh I- cipia indi\iduautia, ct sic rc(iuirilur noli-

ligcrc iliani, nl uiuun praitcr inulla. — lia ahslracliva. — Al voro cflicitur ///i///// /'//

Sccundo. ([uia univcrsalc cst id, in (juo nii/l/is, qualciius ah iiilcllcctn intclli^ilur

pcr inlcllocluni inlclliiiunlur pluia e.s.se ul iu infcriorihus, (|ua' iii supcriori sunl

siinilia ct coiivenicntia; hoc aulcni neccs- ununi; (luod nianifcstc patd luin ex co,

sario (hdid cssc indivisum d proindc (luod nnivcrsalc ita dchd concipi unuin

unuin; licd cnini plura. ul plura, non iu miillis. ul concipialur ut uiiuni coin-

jiossint conslitncic iiiunn intcllccluin. niunc illis, iu (luihus est unum, ut coiilra

plura taincu. sccundum (luod similia sunl Plaloncm ariiumcnlatur IMiilosophus (7.

ct coiivenicntia constiinunt ununi inlcl- Mr/dplu/s. /rx/ . .')"; 1. (i, c. Ih.) )>y}{\ Iioc

lcclum, ita ul intcllcctus iu)ii possil dlsliii- lum polcst licri pcr uotiliani ahslractivam ;

tjucrc inlcr illa, in (luantum similia suiil : naiii lali coiiccplionc dchciil concipi illa

undc lit, ut (juando inlcllcctus apprchcndit pluia. in (juihus univcrsalc cst uiium, d

homincm et e(juuni nt .similcs in oj)cra- illud uiiuin cuin ordinc ad illa jilura, iiani

tionc vcl nalura scnsitiva. neccssario illnd csl umini communc illis j)lurihus ; al

dchcal ha'c nalura aj^prchcnsa cssc nna. per notitiam ahstractivain lanluui cogno-

Hc(iuiiilur autcni sccimdinti, prinio, scitur iiatura noii cognitis piiiuMpiis indi-

(juia univcisalc iladchd csse uiiuni pra-lcr vidualihus, jicr f|ua' coiistituniitur d iii-

multa, ut sit communc pra'dicaluin dc lclliguntur illa plura, (jua' lalcni naturam

niullis, ut (licit Philosophus (10. .1/^'- parlicipanl : tum quia unilas ha-c univer- j

/a/)/i., /cx/, ti; 1. 1), c. 2), commune aulcm salis niliil aliud est, quam uniformilas na-

pnedicatum {\i' mullis est unum in illi.^. tur« ad omnia contenta suh ij)sa ; lucc

— Secundo (juia universalc nccessario antcm nniformitas cst relalio rationis na-

dehcl concij)i ut (juid in infciiorihns vcl liira' communis ad contenla snh illa;

individuis, qua' in supcriori suiil nnum ; quarc sicul luec ncc lit ncc cognoscitur iiisi

proplerea eniin universale, ul diclum est. pcr notiliam comparativam; quia tanluin

cst unum ct j)Iiiia; j)lura, iii quanlumcst esl in apprehensione rationis conferentis

in i^lurihus, quia aIio(jui non posset pr;edi- unuin alteri ; ita nec unitas universalis d

cari (le jilurihus; uiuiin vero in cogni- j)cr conse^jucns ncc ipsum univcrsalc for-

tione, quia illa plura cognita, secundum malilcr sumptum, seu ul unum in nuilti.s

(jiiod sunl similia, constituunt ununi in- lieii jiotcsl nisi per notitiam coinj^arali-

3J

1'Hl.MA l'AUS.

vuiii. Linl»' iiiaiiifc^lmii rsl. (|iin(| jid iiiii- MTsalf finiciKliim .sccmi(lmn .siiaiii C(»iii- |i|ctaiii ralioiicm, rc(|mrilm' iKtlitia al)- sliacliva rl loiiiiiaraliva. iil inobanl arj;u- iiicnla sccunda' juiilis. ■ — II. cil. ; la, (|., S:;. a. I.ad I; 7. Mrtnphi/s. 1. 10. (al.li-^; Opitsr. VI, r. :j. 7; 0/>//.s7-. ;{0, c. 4; lu, q. 28, a. I ; 1, c. ; l'nilirrm. I. 10 ; dr Pot. ([. 7, a. II, c. ; de Vei-it. (j. 21 . a. l, c.

Ad priniitin crgo (licendum, (juod iira'- dicla dclinili(» cst univcrsalis fundanicn- talis, non autcni foriualis ; iiam illa apli- tudo nihii aliud cst, (]uam non ropu- i;nanlia ad csscndmn in |»lurilnis, ullra (juam rc(iiiiiitur ali(juid aliud ad univor- salo formalitor, nimirum. ul intollectus inlellii;al liaiic naturam, cui non repugnat essc in plUiibus. osse posilive participa- bilem a itlmibus din'oronliis spocie vel numoro. ISam sic illani inlelligit sub intel- lectu genoris vel speciei atque adeo sub intelloclu uuivorsalis; est aulem positive parlicipaliilis a multis. quatenus est ununi in muUis ; est auteni ununi in multis, se- cuiidum (|Uod cognoscilur unum in niul- tis ; cogn(»scitur voro ut taiis per relatio- nem.— Optisc. •JG (al. 50.) tr. 2; V. 11. cit. supra in corp. bujus art.

Ad secwuhun (licendum, quod natura, ut cst abstracta a conditiouibus individua- libus, est una por intolleclum, non tanion Ikoc unitas est universalis complota; nam complolur pcr relalionem universalis ab inlelleclu naturai sic abstracta; tributani : ost enim unitas completa universalis uiii- tas uniformitatis. qua* consislit in ordine el relationo su[)erioris ad inferiora. — Opusc. 42. c. 10.; Opusc. :30, c. i.: v. 11. cit. in c.

Ad tertiuni diceudum, quod natura per abstraclionem liabet uiiiformitatem incom- jdetam; nani ut est abstracta, cst unum (juoddam do mullis ; complotur autem el porficilur luec uniformitas per rclationom suporioris ad inforiora, qua' est relalio uuiversalitatis, a qua denominalur natura formaliter universalis, et conse(juentcr per notiliam comparativam lit universale f(»r- maliter. — Opiisc. 42, c. 10; Opmc. 30, c. i; Y. II. cit. in c.

Ad qtiartttm dicendum, ([uod singulare dupliciter sumitur, uno modo matoriali- lcr. ol sic ost res. cui convouit iulontio

— LUUICA

singulaiilalis ; ([u.i' res, si sit subslanlia c(tni[»lcla inate!'ialis, est composilmn cx matciiu et forma, quie est singularilatis jirinci|»iiim. AIter(j inodo formaliter, cl sic cum sit nomon secunda', intontionis, sicut el universale, pra?ler naluram com- plelam compositam ox matoria et forma, et consoquentor [)ra'ter contraclionem factam per princi[)ia individuantia, dicit relaliononi singularitalis ad univcrsalo, cui SLibest, ([uod pnuler abslractionom na- tuiie a conditionibus individuanlibus dicit socundam intciili(»noni sou i(dali(»noni ra- lionis, universalitatis scilicel ad inferiora. — 1. Sent. dist. 2:], q. 1 , a. 2, ad \. et a. 3, c. ; Opiisc. i-8, tr. 1 , c. 2.

Ad (jiiintttm dicendum. ([uod intolloclus agons ro([uiiitur ad facieiidum universalo fundamontalilcr. ([uod est objectum in- lelloctus; Iioc enini cst, ut ait IMiiloso- pbus (3. de Anima text. 11 ; c. 4.) quiddi- tas rei abstracta a conditionibus indivi- duantibus, cum quibus est roalilor con- jimcla; haec autem est universale funda- mentalitor, ut diclum est. — II. cit. inarf/. ; 3. dr Anima I. 8.

Ad sextam dicendum, quod sicut species inteiilionalis non est universalis, secuii- dum quod cousideralur, ut est in intclleclu (sic euim est quid in determinatum. sicut intellectus), sed qualenus comparatur ad res extra animam. ([uia est una siuiilitudo omnium, ita similitor species ex[)ressa seu verbum menlis. — 2. Srnt. dist. 3, q. I. a. 2, ad 3 ; Opusc. 30, c. \.

AKTICULUS Vi

UTRUM UNIVERSALLV SINT TANTUM QUINQUE.

Yidetur, quod universalia sint plura (]uam ([uinquo.

1. Dicil ciiini Pbilosophus ( 10. Meta- jjJiijs. tcxt. G: I. 9. c. 2.\ (]uod cns ost universale, quia universaliter prai- dicatur de rebus omnibus, et idoo contra IMatonom negat, cns possc esse .substan- liam.reruni, ut ipse ponebat, quia nulluin univorsalium possibile est esse substan- tiam : sed ens non csl genus, ut dicitur (3. Mctajj/iijs. text. 10; 1. 2, c. 3), ncque uUum ex aliis universalibus ; ergo erit sextum universale. — 10. Metaj)]iijs. 1. 3. (al. 1,) el 3. Mrtaijlnjs. 1. S.

PR.l<:DICAniMA. — OL'-i:ST. 11. I)E UNIVEHSALIBUS IN COM,— AUT. VI. IM

2. rra'lrrca, (Irfiiiilio pr.i-dir.iliir flidr- (•iiiiil |i.'iii(i(iia (|iiaiii (iiiiiKjiir — V. II. rniilo ; 11(111 .solimi cnini lioc iioiiicii aiiiiii.il cit. .sii|iia in a Srtl coii/ra » linjiis ail. (•oiivcnil liomiiii cl bovi. scd cli.uii cjiis :j. l»r;i'lcrca, nnivcrsalc csl «{uoddani (|c(iiiilio. Cniii ciiim dcliiiilio |ii;i'diccliii- |ti;i'dic;ilnm, cst ciiim (|iindd;im cnimmiiic dc dcliiiito, |tr;i'(lic;il»iliir cliiim dc (jiio- imiilis dc illis |)i;i'di(;il)ilc. iil diclnin csl; (•nni([nc j>i;r(licalni- dcrmilnm; siinilitor cl scd omiic |)r;i'dic;ilnm vd cst siil)sl;iiili;i

individimm v;if;um ot nonicn pcrsona; vcl accidcns, niliil ciiim i Ii;il inl.T ill;i,

illnd onim signilicat ali([ui(l commimc plii cnm dividat cns [icr ;ifliiiiiationcm cl nc-

rihns, [)nla naliiram commmicin cimi dc- g^ilioncm : cr^^o niii\('is;ili;i siint |);incio-

tcnninato modo csscndi, hoc vcro si^nili- r;i ([ii;mi ([iiiiK^nc. — 1. Mi-lfiji/n/s. |. |(|;

cal ([iiid commiinc si^cimdnm rationcm ilr Sjiirif. Crcnl. n. 1 1 , c.

omnihns liilnis.divinis [)crsonis, si snmatur Scd contra cst aucloritas i*or[)liviii a.ssc-

j)orsoiia incroata; sod iinllnm [tr.odiclornm rcntis nnivorsalia os.se tantnm ((iiiii([iic.

ost nllnni ox ([uin(|iic [)ra;(lical)ilil)us, iit UkspONDEO DICENdum, ([uod iinivor-

[latct; ori;() nnivcrsalia sniii [)lnra. — s;ili;i siinl taiilnm ([niii([uc, ijuod iiiani-

Ojjnsc. iS, tract. '2, c. 1; ~. Metai)hijs 1.'); fostuni cslcx dn(d)ns./y/'////o cxj)roj)orliono

la, (j. '{0, a, 4, c. ol ad \\. ad comj)ositnni siil)sl;inlialc, (l(; (juo jiro-

3. PraHoroa, gcnus ot sj)ocios faciunl duo j»rio j)ra'(licatnr. Qnidijnid onini jira-dica- pra'(lical)ilia. (jui;i gonus pravlicatur do lur voro do alio, dohol dicorc totum;iiam plnrihus ditVcrcnlilms spoci(^ in quid, spo- impossihilo ost praMlicari partoni do tolo. cios voro dr j)lurihus dilTcr^Mitihns im- Quia tamon totum j)otost donomiiiari ct a nioro; sod oodoni niodo S(> liahonl dilVo- loto ct ah iina j^arto, idoo |)r;odic;iliiin ronlia gonorica ot spocilica; orgo coiisti- potost dcnomiiiaro toluni vcl ah una [)artc, tuunl duo univorsalia, ct sic oruiit plura vol ah ulraijuo siinul scu a tolo, ot proj)tor- quam (jniiKjno. — Opusc. 48, tract, 1, c. oa tot oruiit pra^dicahilia, quol orunt in 1, 2 ct .'3. composito suhstantiali, socundum quio po-

Scd contra cst, quia omno qiiod do j)lu- teril i|)sum ah ali([uo j)ra!dicato dcnomi-

rihus univoco praMlicatur. vol ost gonus, nari. Iluiusmodi autom sunt (juiiujuc, sci-

vol spocios, vol dilVoronlia, vel proprinm, licet matoria, forma, composilum ox ntra-

vol accidoiis; sed univorsale est illud, (jue, propriai passionos, quaiConso(jnuntur

quod nnivoce praMlicatnr de mullis, nl j)iincipia ossentialia, et accidontia, quai

dicit Philosoplius. (I. Etliic. c. G; 1. Po- consoquuntur principia matorialia; quare

.ster.text.''2'^,c.{\.\\.Mctaphi/s.text.^, ot quimjno orunt univorsalia. (jiiorum

1. 3, c. 2.) : ergo, etc. — 1. c. Gcnt. c. 32. unum donominat composilum ahco. (jiiod

Opusc. 42, c. 1; I. Ethic. I. G; 1. Poster. est matoriale in ip.so, et dicilur goiius,

1. 19. (al. 18); 4. Mctaphtjs. 1. 4. (al. 1). alind voro denominat ipsuni a priiicipio

Yidotur quod univorsalia sint pauciora, formali, ot dicitur dilTorontia; ita onini so

quam quimjutv hahetgonus ad dilTorontiam, sicut materia

1. Dicit onim Porphyrius, qiiod pro- ad formam. Quod voro donominat a mato- prinm uni soli ot soinpor convonit, adai- riaot forma simul dicitur spocios; quod ah quatur onim proprio suhjocto, ut neque accidontihus causatis ox principiis spocioi iiivoniatur extra illud, neque contra; sed dicitur proprium; quod donium ah acci- universale est illud. quod praidicatur do dontihus causatis ex principiis individui, plurihus, ut dictumost; ergo proprium sivo talia accidontia Iiahoant causam j)or- non ost univorsalo ot sic universalia orunt mauontom in suhjocto. uf sunt masculi- pauciora quam quinquo. — I. Poster. num ot fomininum ot alia hujusmodi, sivo 1. II, (al. 10.) ; V. II. cit. snpra art. 4. noii hahoant, ut sodoro, slaro, dicilurac-

2. Pr*teroa, do rationc universalis ost cidens. — 0/jwac. 30, c. 3; 10. Mctajjh/js.l. pranlicari uiiivoceut dictumest; sed acci- 10 (al. 3); de Sjjirit. Crcat. a. 11. c; dons non pra'dicatur univoce de suo suhjo- Quacst. disp. de Anima. a. 12, ad 7. cto, ut dicit Philosophus {dc Pra^dicani. Secundo cx hahitudino pra-dicati ad c. 5), sod donominativo : ergo accidons suhjoctum. Omnis onimhahitudo pranlicati nou ost uiiivorsalo, et sic univcrsalia ad suhjoctum vel est suhstantialis, vol ac-

AUMASSDS. I. — 3.

3i

PRIMA l'AUS. — LOGICA

cidtiilalis. vcl III. '(lia inlrr uliain(|iit' par-

Ifiii, scilirct (•(iincnicns pailiin cuin una,

nartiin cuiii alh ra; j>ia'(lica(io aulcm suh-

stanlialis cflicit Iria pra-dicahilia. .Nain

(juod |)ra'dicatur csscnlialitt r dc ali<iuo,vcl

[(la^dical totam ossciitiam illius, ot cst |ii jc-

(lical»ilc, (iu(»(l dicilur spccics ; vcl pra-dicat

partcin csscntia', scd matcrialcm, ct cst

gcnus; vcl itartcm fonualcni, ct cst dilTc-

rcntia. l*ia'dicatio vero accidcutalis cousti-

luit unum pra^dicahilc, quod ost accidcns,

quod siunilicat id, (luod ost pra^lcr osscn-

liam cl non causaliir cx illa. l*ra'dicatio

voro nicdia constiluil aliud pivodicabilc,

(luod dicilur propriuin; lioc onim con-

vonit cum pranlicato suhslanliali in hoc,

(luod causatur ox principiis ossontialihus

spocioi, cum accidontali voro, (piia no^iuo

ost ossonlia roi notiue pars ossculia\ scd

alicinid praitcr ipsam. L'nde roliiKiuitur,

(]uod (luiiuiuo tantum sunt praMlical)ilia

seu univorsalia, ^onus, species, difTorcn-

lia, proprium, accidons; nam oadom ros

dicilnr univorsalis,(iuatonus illi altrihuitur

ah inlolloclu osso in nnillis ; pra-dicahilis

vero, (lualcnus illi trihuitur dici de multis.

— Ojjiisc. 30, c. 1 ; de Sjmit.Creat. a. J 1, c. et ad o.

Ad pnmum ergo dicendum, quod ons non ost univorsalo, quia onmo nnivorsalo recipit additionom alicujus, i^er (^uod dcterminatur; at ens non recipit addilio- nem ullius extraneai natura^ per modum, (luo dilTorontia additur generi vel accidens subiecto. Nam intellectus ontis includitur in omnibus qua^cumquo, qui sapprelicndit ; qmelibet onim natura est essentialiter eiis; unde etiamprobatPhilosophus (3. Metha- phijs.text. iO; 1.2,c.3), quodensnonpotest essc gcnus, quod ost species universalis.

— 1. Senf. dist. 18, q. 4, a. 2, ad 2, ot (list. 35, q. I, a. o, c; la, q. 3, a. 3, c; de Verit. q. 1, a. 1, c

Ad secundum dicendum, (luod univcr- salia sunttermini simplices etincomplexi, at dofinitiOjCum sit ratio hahens partes, est oratio et torminus complexus. Similiter et individuum vagum est terminus com- plexus significans naturam comnmnem cum determinato modo essendi. Persona vcro non est univcrsale ; namvel sumitur hoc nomen, ut dicitur de Deo et creatuiis, ot timc est manifostum, quod non est

g-cnus vcl nnivcrsalc rospoclu illorum, scd cst (luid coinmuni! analogum ad illa. Nain por prius convonit l)oo ratione roi significatai quam cicaturis ; sod contra, ralione modi significandi, (piod univoco non convonit; pijotor^iuam (luod, cum Dcus ot croatnra iii nullo gcnoro gcnora- lissimo convoniant; «luia Dcus in nullo gonore est, non potest alitiuid dc illis uni- voce dici, quod roquiritur ad rationom uni- vorsalis, ut dictuin osl. — Vel sumitur ut dicitur tantum do porsonis divinis, et noquo tunc ost univorsalo, quia oninc uni- versalecst socundum aliud otaliudosse in suis inforiorihus; genus enim et species ot quodlihet universale pradicatur de pluri- hus socundum esse dilTerentihus, et ideo in inforiorihus secundum osso diversifica- tur, ut dictum est; at in divinis non est iiisi unum csse (7. Metaphys. 1. 9; la, q. 30, a. 4, c. et ad 3; l. Sent. dist. 25, ([. 1, a. 3, c; 1. c. Gent. c. 32, n. 6; 1. Sent. dist. 35, q. 1, a. 5, ad 2 et 4; V. « Sed contni » in hoc art. et supraart. 4, ad6). — Si demum sumatur, ul dicitur dc pcrso- nis humanis, noque oliam est univcrsale, tum quia hoc nomen personse est com- mune comnumitate rationis, sicut indivi- (luum vag-um, non sicut genus vel species tum quia nomina iiniversalium vel sigui- licant intentioiies, seu sunt nomina inten- lionis ut genus, spccies ct similia, vel sunt iiomina rei significantia naturam ahsolute, ut animal, homo ; sed nomen persona sicut et individuum vagum neque sunt nomina intentionis, ut patet, neque sunt nomina rei significantianaturam ahsolute, quiasic idem significarotur nomine liominis ct personse humance, quod est falsum. Nam individuum vagum, ut aliquis liomo sig-ni- ficat naturam communem cum determi- nato modo ossendi, (jui compotit singula- rihus; nomen autem personai significal subsislens dislinctum in natura humana. Dcmum, quia cum nomen persona sit substantivum, oportet considerarc ex forma significata ipsius univocationem ; forma autem significata nomine persona' nonostnatura ahsolute.ut dictum ost, sed incommunicahilitas vel individualitas sub- sistendiin natura; hsec autem individuali- tas non potest esse univoce communis. Nani liffic efficitur a principiis individua-

pr.€:dicabilia. — qi .«st. ii. dk i

liltus; lia'C ('niiu iii ciralis cl suiil |>iiiici- [)ia suhsislcudi rl ilisliuf^uuul su|i|M»sila ualura^ comuiunis al) iuviccm; piiiicipiis autcui iudividualilius iiiliil dalur cdiuiuuiic uuivucum. (luod sil sicul gcnus cl spccics, ol eonsc(|uciilcr ul uiiivcrsalc. Nani i\i' i-alionc uuivcrsalis cst. ut |tra'dicclur dc pluriljus sccuiidum cssc (liircrcntil»iis cl ut sil in plurihus; at priucipiuiii iiidivi- (luali(Uiis cst id, por (iiiod ali([uid ikhi polcst cssc iu plurihus. undc liahct ojijx)- silaiu ralioucm ipsi uiiivcrsali, ct (»h camdom ralioiicm multo niinus iiidivi- duum potcrit cssc univcrsalc. cum illius ratio magis opposila sit rationi univcrsalis. — de Pul. (j. i), a. \, c. ct a. 5, ad 1.1 ol a. 0, c. ot a. 2, ad 7; .'{a. i\. 77, a, 2. c.

Ad trrlimn dicciKhim. (IikmI pra'(lica- l)ilia distiiimiiiiilur sccuiulum divcrsum modum pra'dicandi (^l siguilicamli ; cl idoo «juia gonus ot spocios divorso modo pra'dicautur ct siiiuiricaiil lotum illiid, dc «juo j)ra'dicantur ; (nam gonus j)ra'(licatur in (juid iucomplcto; nam dicit (piidcm fotum, (juod dicit spocios, sod coufusc, indolormiiiato, indistinctc; spocies vero praodicatur in (juid comjilotc, (juia dicil iotum complote, deterniinato, ol disliucto. DifTorentia vero tam spocifica (juam suhal- lcrna oodcm j)orsus inodo j)ra'dicanlur iu (jualo (juid iucomjilctc ct siguilicaiil to- lum confuso ot indistincto rationo parlis matorialis, d('t<M'minato voro ot distincto raliono partis formalis); idoo gonus ol spocios constituunt duo uuivorsalia. dilTc- ronlia voro gcucrica ot spocilica taiilum unum. — Ojji/sr. 30, c. 3; 10. Melr/jj/if/s.

I. 10 (al. 3); OJJ//SC. 42, c. o.

Ad jj/'imi/m socunda^ parlis dicondum, quod proprium duplicitor considorari potost, vcl rospoctu suhjocli immcdiati, ot sic ost j)raMlicatum univorsalo, quod doli- nit Philosophus (l. Puste/'. toxt. H ; c. i), quod do omni ost ot per se et secundum quod ipsum, vcl resj)ectu inforiorum. cl sic ost quartum uuivorsalo. — 1 . Poste/' . I.

II. (al. 10).

Adsecnndum socunda' jiartis dicondum, (juod pnodicari univoco, scilicot secundum idom nomon et socuuduni oamdom ralio- nom significatam por nomen, dupliciter contingit, vol per essentiam vol por parti- cipationom. Gonus ct species priodicanlur

MVKKS.VLini S IN C(J.M. - .M(T. VII, 3!»

uuivocc socundum cssciitiain. (jiiia jali(t gciicris cl sj»c(ici csl dc cssiulia iiidivi- duoruin, dc (juihiis univoco j»ia*(lic.iulur ; accidcus \cri» ct j>r(tj)iiuiu jtra-dicantur univocc jtci i)arti(ij)ali(tnciu, (juia indivi- diia. i\i' (juihiis iira-dicanliir i^arlicijiaiil iiomcii cl ralioucm iKtiiiinis; scd lalis ralio noii csl dc osscnlia illorum, scd csl (jiiid sujicradditum illis. — ]. Mei(/i)h. I. 10. (al. 8).

Ad te/'tiu/ii dicondum. (juod daliir mo- (lium jii.odicalum iiilcr siihslauliam cl accidcns, ct (jikmI ad jti.-odicalum suhslan- tialo, accidculalc ct mcdium iiilor utruin- (juo roducunlur (juinquo uuivorsalia. — V. II. cil. iii c. Iiiijus art.

AHTICULIS VII

ITIUM R.VTIO r.MVKHSALIS 1»K (,)riN\»CE L"MVKRS.\- LIIJLS DlC.VTUIl L.MVOC.E .V.\ VKKO A.N.VLiKilCE.

Vidctur (juod ralio univcrsalis do «juiii- (juo univcrsalihus dicalur uiiivoco.

1. Illa cuim ratio cst uiiivoca. (jua- codom prorsus modo convouit uiiivocatis; sed ratio univorsalitalis oodcm modo con- vonit quimjuo univorsalihus. Nam uiiiver- salitas est accidons convoniens r^dius quin- (juc univcrsalium socundum osse, »juo(l liahcnt in iiit(^llcctu, (juod csso ost omnino cjusdom rationis in oimiihus univorsa- lihus; ergo universalo dicitur do quinquo univorsalihus univoco. — de Pot. (j. 7, a. 1 I. c; Ojji/sc. 55. iu finc.

2. Pra'lcrc'a,(jiild(jni (ljira'dicatur dc ali- (juihus socundum uuum nomon et unam ratioiKMU, univocc illis convcnit; sod uo- iiem universalis ot ojus dorinitio sic con- vcniunt (juinquo uuiversalihus; nam quod- lihct illorum ost universale et praHlicalur do luullis univoce, ot est nmim in nniltis. Gonus onim csl unum in sjtccichus ct sjic- cios iu individuis; c(juus ciiim ot liomo dicuntur unum animal osso, ot omnos hominos unus homo, ot sic dc singulis; crgo univoisalo dicitur univoce de quin- (juo univcrsalihus. — OjJ//sc, i8. tract. 2. c. 1. ; la, q. 13, a. 10, c; 4. c Ge/it. c. 32. n. 6 ; Opusc. i2, c. 7 et 9; V. II. cit. supra art. i.

iSed co/itra est, quod nihil dalur com- munc univocum suhslantiai ct accidcnti; sod intor univorsalia (jua^dam sunt Aq gc-

:t(;

PltlMA I»ARS. — LOGICA

lUTt' acciilfiiliuiii, ut |)rn|)iiuui ct iicci- ilrns; (ju;i'(laiii vcrd si^uilicaul suljslau- liaui, ul ^fuus, sjiccics cl diirciculia ; cr^o uiii\(isalc ut»u csl uuivocum (juiii- (juc uiiivcisaliiius. — I . c. iicnt. c. 'S'l, u. (».; de VcrU. q. 2, a. li. arg. 7; Cir. ail. |ira;nctl. c.

IvESPONDEODlSCENDUM, «lliixl Uliivcrsalo

iluplicilcr sunii jiolcsl, vcl j)io ualiiia

sulijccla iutciilioui, vcl j)ro ij)sa iulcu-

lionc uuivcisalilatis. Si accij)ialui' uuivcr-

sale jjrimo riwdo, csl (juidciu ens rcalc,

uou lauicn csl (juid uuivocum quiiKjuo

univcisalibus, sod analogum; iiiliil cuiui

datur commuuc uuivorum siihslaiitia' ol

accideuti, sub (juibiis iiia coiiliueului', ul

(licluiu est, sctl aiialogum, ut dicit Pliilo-

soj)lius de enle resjioctu utriusque (4.

Metaphys. test. 2; l. 3, c. 2; V. 11. cit.

sujjia ait. 2 ol 4; Opusc. 55). — Si vero

accij)iatur secundo modo, ost ons rationis

ct univocc j)ra'(licalur dc (juinque univer-

salibus; siui^ulis cuim conveuil esse unum

cognitiono in j)luribus, qua? est dcrinitio

universalis, ut dictum est, ot quod illa

jjlura ratione illius sint quid unum; noquo

lalis ratio convcnit uni j)rius quam altori.

(Y. art. j)ra'cod.; 4. Mctaplu/s. 1. 1.)

IVam iequaliler intolloctus naluris univorsa-

lium, ut sunt in intelloctu attribuit jiro-

jjrias intentiones ; nam bae non sunt do

accidontibus convoniontibus naturis se-

cuudum suam absolutam considcrationcm,

vol socundum esso, quod liabcnt extra

animam, sod sunt de accidontibus, qua;

soquunlur naluras reruni secundum csso,

quod babent in inlollectu. — Et sic patet ad

objocta; nam j)rima duo j)robant, univor-

salo formaliter osso quid univocum quin-

quc univorsalibus, lortium vero jirobat

univorsalc matorialitor sumptum, non osso

univocum, sed analogum iisdem, (juod

verum est. — Opusc. 55 ct 5G ; Opusc.

42, c. 5. 7.9; Opusc.Wi). c. 2.

QU.ESTIO III

DE GENERE

Doiude considorandum ost de univorsa- libus in particulari; et primo do genere, socundo de spocio, tertio dc dilTorentia, quarto dc proprio, quinto de accidente.

CIHCA IMU.MCM OC.KIU \TI H SF^PTFM.

I. l Iruin fjcncris dcftnilio sit rccte tradila. ■2. l Iniiii ^'1'iiiis conlincal tJifliTcnlia.';.

3. Llriiin genus per sc pia^dicctur de dini rcnUi.s.

4. Clrum in coniposiUs inalciialibus f,'cnus suma-

lur a niatcria, ct difTcrcnlia a foinia. j. l Uuni f,'cnus racial ununi pcrsecuni iliflcicnlia.

6. Ulruni gcnus distiiiguatur realilcr a diflcicntia.

7. Itriini genus requirat plures species aclu.

ARTIGULUS I

LTRUM Gli.NERlS DEFLNlllO SlT RECTE TR.VDITA.

Yidolur quod gcneris definitio non sit rocte Iradita, uimirum quod praidicatur de pluribus diirorenlibus specie in quid.

\ . Dicit enim Pliilosopbus (7. Metaphys. text. 14; 1. 6, c. H.), quod sola specios definitur; sed gonus non cst spccies, ut per se constat : crg-o genus non est rccte definitum. — 7. Metaphys. I. 11.

2. Prffiterea genus sumi potest vel pro in- tenlione genoroitatis vol pro natura sub- jecta intentioni ; sod noutrum definitur. Non primum, quia id dofinilur, quod praj- dicatur; sed non praedicatur intentio dc speciebus ; non cnim est verum dicere, quod homo vel species sit genus. Nequc secundum, quia prsedicari non est passio natura?, sed universalis formaliter, quod ost tale per intontionem : orgo genus non potest definiri. — Opusc. 30, c. 3; 2. de Anwia 1. 42 ; Opusc. 55 ; Opusc. 42, c. 9.

3. Prseterea, adefinitio cst ratio signifi- cans substantiam roi, ot ideo cst una sicut el illa, ut dicitur 7. Metaphys. text. 42; 1. 6, c. 12.; sod prffidicari de pluribus non est substantia genoris, sod ojus passio; ponitur onim in Praedicamentis c. 5 tan- quam passio secundarum substantiarum : ergo genus non ost recte definitum, quia non por ossenlialia. — 7. Metapliys. I. 12; Opusc. 42, c. 9.

4. Pra?terea, genus est pars speciei, ut dicitur 5. Metaphys. text. 30; 1. 4, c. 24, ot voluti materia, ut dicitur 8. Metaphys. text. 15; 1. 7, c. 6; sed pars non praedicatur de toto nec materia de composito ; ergo genus non est recte dofinitum, quod pra^- dicatur. —5. Metaphys. 1 21 ot8. Meta- phys. 1. 6; Opusc. 42, c. 8.

PK.KniCAHILIA. — QU.KST. III. DE flENEHK. — AHT. I

37

l). Pr.Ttoroa, sorunda^ siihstanti.u socun- (hnn i'('i vi'ritat<'m, iil dicil IMiildsnjilnis in lil). l*riiMlirani. nKii;is si^nilicant (|uali' (|iii(l. (|uain lioc ali(|ui(l; undc, '.). Mrff/- jj/i//s. /f.r/. 12; I. S, c. 7, dislin;^uit inlcr nnivcisalc ct snlijcclnni, ([Udd lioc sifjiiili- Ccit lioc ali^juid, non illu(l. cl 7, Motnph. text. i8 ol rJO; 1. fi, c. IH oxiuo.s.so ait. nulluni nnivorsalo sijiiiiticaro lioc ali(|uid, scd (|ual(^ (juid ; (|uod autcni sif;nilical (inalc ([uid, iKui |)ra'dicalur in qnid, sod in (|nal(' ([uid; orjio gonus non ost roclo dclinilum, (|uo(l |>i;odicatur iii (|uid. — Ojmsc. 42, c. 9; 9. MeiaiiJnjs. I. C). (al. 3) ct 7. Mrtiijtlti/s. I. 13.

(■). Priotcroa, cns non csl i;-cnus, ut dicit Pliilo.soplius (.3. Mcliijih. Ii'.i(. 10; 1. 2. c. 3);so(l cns praMlicatur dc idurihus dilTc- icntilius siiocio in (juid; orgo gciius non 1)0110 dclinilur, (juod pripdicatur dc plurihus dilToroiitilnis spocio in ([uid. — Sod dicos, quod ons iion j^rfpdicalur univoco, (juod ncccssario r(Mjiiiritur ad lationcin gcnoris, ut dictuni ost do univorsalihus. — Contra, corpus ost gonus ad corjiora cadostia ct sulilunaria, siinilitor bonum ot maluni suiit gonora contrariorum, ut liahotnr in Pra^- dicamontis c. .j; simI noc (miij^us pra^di- catur univoco do corporihns ca'lcstihus ol suhlunaribus, (juia corruptihili ot incor- ruptibili solo nomino polost ali(juid esse connnnno; ikm- honuin ct maluin j^iscdi- cantur univoco, ut j^atot ; orgo genus non (^sl id, (juod juu^dicatur univoco do plurihus din\M-cnlihus spocic. — 3. Mctdjjhijs. 1. 8; dc Pot. q. 7, a. 3, ad 6 ; Qiiodl. 2, a. 3 ; 2. Sent. dist. 3, q. 1, a. 5, arg-. 3; 1. Sent. dist. 22, q. 1, a. 3, ad 2. ; 1. Penherm. 1. 8; Ojmsc. 42, c. o et9; 1. Sent. dist. 33, q. 1, a. 4, arg. 5; 2. Sent. dist. 3i, q. 1, a. 2, ad 1; la 2ae, q. 18, a. 2. c.

Sed confra est, quod Philosophus (5. Metdjihys. te.rt. 33 1. t, c. 28 ot 10 Metaj)hijs. text. 13; 1. 9, c.3ctl. Toj). c. 4 et 4. Toj). c. 1) dorinit gonus, quod sit id, quod j^r.Tdicatur Ai^ plurihus dilTo- rontibus sj^ocio in oo, quod quid; oodomquo modo dolinitur a Porphvrio. — o. Meta- phf/s. 1. 22 (al. 32);' 10. Metaphijs. 1. 4, (al. 2); 2. Sent. dist. 34, q. I, a. 2, .ad 1.

Respondeo DICENDUM, quod rocto fuit a Pliilosopho el Porphyrio descriptum

gonus. Ad (iiins manifcstalioiicin scicii- duin, (|uod gcnns osl (luoddain iinivorsale cl iu suhslanliis ost socuiida suhstantia ; iiikIc siciil lia'c sccundiim ici vcrilalcin, nt dicil Pliildsojdius iii Pr;cdicaiiicnlis c. .'l. sii:nilical (jiialc (jiiid scu inlcnli(uicin uiii- vorsalitatis, (jua' csl a(M-i(lcns (juoddam jtcr intcllcclum Idiinaluiii ct allrihuluiu iialuia', ita ot goiiiis forinalitcr signilical iiilciilionom gciicrcilalis, i\\\;v cst rclatio ralioiiis ah intcllcctu altrihula natuivo, ( omparando ipsam V(d ad ros ad oxtra vol ad rcs ul sunt in inlollcctu. Uiidc iioii osl iiomon priina' intontionis, (luod imiionilur rci ahsohil.o nKMlianto (M)iiC('i)tiono, qua fciliir iiilcllcclus suj^cr ij^sam rcm, ut osl iii sc, iil Iiomo, lajiis, scd cst nomcn se- cunda' intcntionis, (juod imponilur rci. non socuudum quod iu so est, sod socundum (juod ost inintoIIoclu,ul cum (Iicilur:homo ost spocios, animal ost gciius. (aim autoni intclloctus ci(l(Mii rci jiossil itjurcs inlon- tionc.s alliihuoro, duas ixdissimum attri- huit, uimirum osso unum in jiluiihus ct dici de pluribus, quarum illa dcnominal naturam univorsalom, Ii.cc pra;dicahilcni, ot osl voluli passio altcrius. Sic enim Plii- losophus in lih. Pivodicamon. intor pro- prictatos socundaium suhslanliarum j)onil j)ra'dicari do pluiihus; quia ciiim pr.edicari est quoddam, (juod completur per actionom intclI(M'tus componeutis vcl dividonlis, Iiabens fundamcnlum in ro ipsa uuilatom corum. (juorum unum dc alt(M"o dicilur, ratio praMlicaliilis potcst claudi in rationc liujus intentionis, qua? est genus, (juae si- militer per aclum intollectus completur. (juoniam voro intolloctus non cuilibet na- tura3 quamlibot intontionom attribuit, idoo sciondum, (juod in (jualibol ro cst coiisidc- raro aliquid, iu quo ros illa Iiabot convc- niontiam, et conformitatem cum aliis ro- bus, et aliquid illi soli proprium. in qu(i scilicot h.abot difformitatom cum aliis; qua; tamon difTormitas vel conformitas potest osso m.ajor vel minor jjor comparationcm ad divorsas ros. Y. gr., Socratos per esson- tiam suam, quse ost ex hac anima ct hoc corpore, conformatur Platoni et huic oquo ot huicpIanta3;estonim perossontiam suam rationalis, sonsilivns, vivons, ot iii his tribus est conformis Platoni. huic aulcm equo in duobus, et Iiuic plantai in uno.

l'UIMA l'AUS. — LOGICA

nuia vtTo Irilrllccliis noslrr ca, (iiifC Miiil iii if ••urijiiiKla, |Ki|csl (lisliiij^iicit', (luaiKli' uimiii ((1111111 iKHi cadil iii ralioiiciii allcrius. lalionalc aulciii in sc considcia- luni non csl dc lalionc scnsiliilis noc scn- siliilc dc ralionc vivi; idco lia3c in Socralc scitaialini accipil, pcr oidincin sciliccl ad divcrsa. Et (|uando coiisidcial in rc illnd. iii ([uo convcnil cuin aliis i-(djus, illi coin- niiini sic suniph» atlriliuil intcnlioncin niiivcrsalilalis cl vocal illiid univcrsalc ; ([iiando vcro considcrut id. (juod cst pio- |)iiiiin illius. in (luaiitum csl liccc rcs, illi attiibuil intciilioncm sinmilarilatis cl vocal illiid sinyularc ; (iua3 ducD intcnlioncs licot a solo intcllcctu fianl, liabont tamcnfunda- incntuni in cc cxlra. Nam intcnlioni singu- larilatis i'cs|ioikIcI cxtra illud, (jiiod ost proi^rinm Soccatis, in (luantuin cst liic lioiiio; intcntioiii voro univcrsalitatis ro- spondct illud, in <|uo convenit cum aliis ro- l)us. non tanion socundum nialoriam, sod sccundum foniiam : iiam sola conformilas sccundiim forinam potcst osso fundamou- lum intcnlionis gcncris. l't (niim dicit Avi- conna, duplcx ost forma, (luaedam, ([ua^ ost pars composili, sicut anima; ox anima onim ot corporc componitur homo; quoe- dam autom soquilur totum compositum. iit liumanitas, quse otiam ost forma homi- nis. ct isto niodo sumpta forma dicitur (juidditas, ot ost illud, quod inloUoctus in- tclligit do i'o. Quando orgo intolloctus in- lclligit pra?diclam formam sou quiddila- lom, ut ost dotorminata ad hanc matoriam, puta hunianitalom, ut ost in hac matoria signata, id ost in his carnihus ot ossibus, tunc faciondo concrotum, puta hunc homi- nom, iutolligit singularo ot liuic attrihuit intonlionom singularitatis. Si vero dictam formam intolligit, non ut cst dotcrminata ad hanc matoriam (quia omnis talis forma csl do so phuificabiHs ad hanc ct illam matoriam^ habenti talom formam intollo- ctus allribuit iiitentionom univcrsalitalis, undo homo est universalis. Et si ea, quse iu hac forma conveniunt, non liabcnt in so dilVormitatom portinontom ad dictam for- mam, sod sokun suut dilTormia por mato- riam signatam istius vol iUius, in quo dicla forma dotorminata ost. illa solum dicuntur difforre numoro ; ot tahs forma. in qua con- voniunt in concroto sumpta, puta homo, cst

s|>ccios. Si voro oa. qua? convcniunt iii ali^jua forina plurihcabili, sunt intcrsc dif- forinia, non solum quantuni ad matcriani signatam, talia dicuntur (lilfcro specio ; cl talis forma,in qua convoniunl, in concrolo siimpta, puta animal ost gcnus. Kt (luia. ut dictuni ost, talis natura sumjita in coii- croto (\o ])luiibus formalilcr dilfcrciilihiis. ([110; sunt indiversis speciobus, dici potcst, hinc cst, quod tali naturse intentio pr^edl- cabilitatis attril)ui potost, idooquo dicitur, qnotl gonus csl id. quod iirtedicatur, idost, l)rBedicabiIo do plurihus dilTcrcntibus spo- cio. llocauteni,quod diclum cst in concrolo sumptum, intolligilur solum in ])ra3(lica- mcnlo substantiae ; nam in aliis ^jraedica- mentis ot maxime in absolutis sumilur spo- cios ot gonus in abstracto. Dicitur autom gonus praedicari in oo, quod quid ost. id csl suhstaiilivo, socundum grammaticos ; ani- mal enim quod do hominc et equo pra^di- catur, substantivum estet non adjoctivum. Unde manifostum est quod dchnitio g-e- noris rocto tradita ost. — Ojjiisc. 48, tract. {, c. 2; 4. Seiit. dist. 44, q. i, a. 1, sol. 2, ad 2; 7. Metaphijs. 1. 9; Ojmsc. 30, c. 1.

Ad j)i'imum ergo dicondum, quodgonus potest dofiniri ut spccies, ct ita dofmilur in proposito ; definilur enim in quantum ost species universalis. — o. Metdjihijs. 1. 4 ot8; "i.Metajjhijs. 1. 11; Ojmsc. 48, tract. 1, c. 1 ot 2.

Ad secwidum dicendum, quod id defi- nilur. quod prsedicatur; convcnit autem preedicari tam naturae absolutae quam genori sou naturae, ut subcst intontioni univorsalitalis. Yorum quia Iria signihcari possunt por hoc, quod ost naluram prae- dicari do aliquo; nam jwimo significat dicero lotum respcctu illius, de quo prae- dicatur, et non partem, quia pars non prai- dicalur do toto; secuiido significat roforri ot comparari ad aliquid, non socundum rom, sod socundum intoUoctum; tertio significat per intellcctum componi naturam cum subjecto, de quo piaedicatur; si i^-ae- dicari sumatur jjrimo modo, convonit naturae; nalura onim animalis concrote sumpta dicit totum. quod dicit homo, alioqui noc praedicarotur do homine, cum l)ars non praedicotur de toto. Yerum, quod animal non solum dicat totum, quod ost homo, sed etiam tolum. quod est equus

PH.1<iniCAI{ILIA. — QU.KST. II. DK fiENEUE. — AHT. I.

3I>

cl Iro, cl ita sil iii |iliis (jiKiiii iKiiiio rl cqiiiis, cl non iMulli|irK-<>lui- uil inul(i|ili- Ciilioncn» .suhjccldrnm. luihcl ratioin' ic- l.-ilioni.s uniforinilalis ad infcriura, i't idco si in dclinition»' ^cnfiis sninatur pripditai i lio(- niodo, (-onvcnit naluiu'. nl sulx-sl inlcntiitni univcisaiilatis, ct ('onsc(|ucnlcr iiatura ut .sic, cst illa. ([UU3 dclinilur. {Ojjusc. 30, c. 2 .'t 3 ; O/Jitsc. i2. c. *» ; (/r l>W/. q. 21, a. 1, c; la, ({. 28, a. I. (.; Uc Pol. ((. 7, a. 1 1, c; I. /'rri/icr/n. 1. 10.) — Si vcro sunialur |iia?di(-aii scckik/o moi/o. Ii(-cl ul sic sil (|uoddaiii, quod com- ])iclui- |»cr actum inlcllcctu.s componcntis el dividcntis. iial)ons fundamcntuin in \\\ unitatcm corum, «juoium nnum di; altcro dicitur, undc ratio pra^dicatioiiis |)ot(\sf (-iaudi in rationc iiujiis intcntionis, (iuii> cst ^cnus. {\\\\v. simililcr pcr actuin iiitci- icctus compictur, niiiiioininus tamcniilud. cui inlcllcctus intcntioncm priudicationis attiihuit, componens id cum altero, non cst ipsa intcntio i^cncris, scd potius sub- slratum iilius, si^nilicatum nominc, v. ^. animaiis; ct idco (juod dclinitur iu-dcli- nilionc generis, cstres, qua3 snbest inten- lioni generis. Nam lia3c res vere refertur et coni|)aratur ad infcriora ; praHerquam (juod in aitilicialium (lcliiiilionii)us, quo- runi tola subslautia est iiialcria. Iulm' [)iie- (licaturin recto, cl est id, quod dclinitur; sic autem se liabet natura subjecla inten- lioni respcctugeneris, non tamen dcriiiitur res secunduni se, sed ul snbest intenlioiii iiiiiv(>i-salitatis. Nam aiiimal. v. gr.. sinc intciitione universaiitatis acceptum, pro- jirie non est praedicabile. quia sic est prima subslantia, quse nequc in subjecto est, neque de subjcclo dicitur; undc et a Piii- losoj^iio iii Mcta])liysica, ubi substaiitiam considerat ul est eiis, dicilur. ([uod non dicilur de subjccto, cujus o])posituni dixc- rat in Logica, quia ibi ut logicus conside- ravit substauliam, secundum quod jjer actionem inteiiectus subest rationi univer- salitalis, cui convenit ut passio, pra^dicari de sui)jecto. [Opusc. 30, c. 2 et 3;

1. Scnt. dist. o, q. 2, a. 1, c. in fine ;

2. 5«?«/. dist. 3, q. 1, a. 1. ad 3; Opusc. 42, c. 7et9; 7. Mclap/ujs. 1. 13). — Si d(>inuni sumatur priiedicari tcrtio modo, cum per inteilectum componantur ipsae natura), quibus accidit iiitentio uuiversalitatis se-

(•iiiiduiii sc .sumjila.', iion aulcin j)ioutsunl iii iiitcllcclu, cujus signum cst, (juod dc iiidividuis ct iiifcrioribus non j)ra>(licat iiitclicclus noinina sip^niliiantia inlcntio- ncs scii iiiiiiiiiia sccniidic intciitionis. sed nomina coiiiiiiiiiiia sip^uilicanlia naturas seu nomiiia piima! iiilcnliniiis. Socratcs ciiiiii csl liiiiiiM. iiiiii aiilcni cst sj)ecies, (juamvis lioino sil sj)ecies; id (jiiod jirie- (licatur et j)cr consequcns (juod dcliniliir in dcfiiiilioiK^ g^(>ncris, ciil iialura absoliitc considciata, ita tameii, ut noii liat \n\£- (isio cjus, (juod est <>ss(> in intcllcctu vcl iii singularibus; lucc ciiim natura sic con- siderata est, (jua; jirtodicatur de infcriori- bus vel iiidi\i(luis. — Ojjiisc. 30, c. 2et 3 ; Opusc. i2, c. !); Opiisc. 18, Irai-I. 1, c 2. Ai/ tcrtium diccndum, (juod dclinilio generis est (lcscri])tio, ct idco non niiitim, si detur per passionem. — 7. Mctup/ii/s. 1. I I ; Opusc. 42, c. 8; 10. Mctu/j/u/s. I. 10.

Ad fjuurtuni dicendum, quod geiius nc- que jiropric cst pars, iic(]uc matcria spe- cici, scd ita dicitur. (juia sumitur a jiarlc materiali rei ; nam alioqui dicit totum, quod dicitspecies, in cujus delinitione po- nitur, quod patet, quia de illa piaidicalur; dicitur, enim quod bomo est animal, cum lamcn ncc ])ars de toto, ncc materla de com])osito ex illa dicitur. Vel dic, quod duplex cst pars, rei seu intcgralis, ct ra- tionis, et quod illa non pra?dicatur do toto, ba3C vero j^rajdicatur. — W. Mctup/iijs. I. 21; 7. Mctup/ii/s. I. i)et 12; la, q. 77, a. 1, ad 1 ; I. Scnt. dist. 3. q. 4, a. 2, ad l et dist. 25. q. 1, a. 2, ad. 2

Ad quintum {MconAmw. quod universalc dupliciter sumi potcsl. Uno modo, pro natura,cuiiiitellcctusatlribuil iutcnlionem uiiivcrsalitatis, et lioc modo significat substanliam rei, et praedii-atur in quid, animal euim significat substaiitiam lio- minis, de quo praedicalur. Alio modo, jiro natura, ut substat intentioni universali- tatis, ot boc modo noii significat substan- tiam rci, et consequenter nec praidicatur in quid, sed significat qualc (juid, quia qualitatem, idcsl uniformilatcm ratioiiis, p(>r quam lit formalitcr uuiversale, circa substanliam, quse est j)roprie quid, deler- iiiinat. — 1 Mctup/iijs. \. 13; Opusc. 42; c. 5 et 9.

Ad scxtum dicendum. (juod cus non

40

1'HIMA PAUS.

(lividiltir noc pmMlicatur univooc «lc (lcconi [tiiPtliranifuli.s, scd aiiaioj^ict'; al dc ra- lidiic f^cncris csl, ul univocc dividalur cl [»ra'dicctur dc suis sj)cciobus; fjuia cnim rationc uniforniitalis comniuniter se liabcl ad omnia sub sc conlcnta, idco jidlcsl [iiicdicari socunduin unum nomcn ct unam rationcm. rjuod cst uiiivocc j)ia'dicaii ; lioc autciii imjtlicilc c(»ntinctur in illis vcrbis descrijttionis gcncris : diircrcntibus s[)ccie. Nam sjjecies so liabct cx additioiic dif- forontiarum ad gcnus, at dcccin j^rtcdica- mcnta non sic so liabont cx addilionc ad ons, ct idco cns non j)onitur in dclinitio- iiibus rcrum, ul j^cnus. ]\am dcbcrot S(! baboro, ut matoria ad difForonlias, j)or quarum additionem fioret ros illa, quse de- finitur, jiuta substantia, quantitas, et de- borol cssc cxtra conccptum didcrontiarum, cum dilTcrontia non j)articij)ct gcnus, cum tamon ons immedialo involvatur in con- cojilu cujuslibct rei et differontice ; quod ei convonit, quia ost anab)gum, quod ali- ler dividitur atquo univocum et sequi- vocum. lloc onim dividitur socunduin ros significatas. illud socundum difforontias, ot analogum secundum modos divorsos, in quibus imbibitur, licet expresse non significentur nomine illius analogi, ut est por se et in alio rcspectu ontis. — Quodl. 2, a. 3, c; 5. Mptaphjjs. \. 22; ^. Metapln/s. I. 5; 5. 3Ietaphys. 1. 9, 7; 1. Sent. dist. 22, q. 1, a. 3, ad2;Z)e Verit. q.21,a. 1, c; Opusc. 42, c.2.

Ad septmmm dicondum, quod corpus, ut dicitur do ccelesti ot su])lunari, non cst i^enus physicum, nec de illis dicitur uni- voce univocationo et unitato physica sou rei, quia hsec sutnitur ab unitato primi subjecti seu materise, quae diversa est in utroque corporc; est tamon unum gonus logicum, et de illis dicitur anivoce uni- vocationo otunitato rationis, quse sumitur ab unitato intontionis et ralionis, quse una reporitur communis utriquo corpori, — Ad illud de bono et malo dicondum, quod g-e- nus duplicitor potcst accipi, uno modo pro- prie, prout prsedicatur de pluribus in eo, (juod quid ost, ot sic noquo bonum neque malumsuntgonora, quia suntdo transcen- dentibus ; quia bonum ot ens convortuntur. Altero communitor, ut gonus dicatur omne id, quod sua communitatc multa ambit ot

LOGICA

conlinct, ot sic bonum ot malum dicunlur g^oncra omnium conlrarioium, (juia, ut dicitur in i. Phys. tcxt. 81. fc. Dj omnia contrariahoc modo so habciit, quod unum cst nobilius ot altorum vilius, ita (juod vilius privationcm in so includit, sicut nigrum in rospoctu ad album, ot frigidum in rospcctuad calidum, i)roj)tor quod 2. du Generat. Animal. c. 0 dicitur, quodfrigus ost privatio caloris ; ct per hunc moduin sompcr unum conlrariorum pertinot ad bonum ot alterum ad malum. — Opiisc. 42, c. 14 ot 17; Vi. MetapJiijs. 1. 22; 10. Mcta- phijs. 1. 10. (al. \)\ 2.Sent. dist. 34, q. 1, 2, ad 1 .

ARTICULUS II

UTRUM GEXUS CGNTINEAT DIFFEREXTIAS.

Yidotur quod gonus non contineat dif- ferentias.

1. Ut enim argumontalur Pliilosophus(7. MetapJiys. text. 47; 1. 6, c. 13), si genus continoretdifforontias, idem simul partici- parot contraria, differontiae enim contrarise sunt; sed hoc ost impossibilo ; orgo genus non continet difforontias. — 7. MetapJiys. 1. 14.

2. Praetorea, gonus ita se habet ad dif- forentiam ct spcciom, sicut materia ad formam ot compositum; sicut onim ma- toria dividitur per formas ot cum forma constituit compositum, ita gonus dividitur per difforontias et cum differentia consti- tuit spociom ; sed materia non continet formam vol compositum in se, ergo nec gonus differentias. — Opusc. 30, c. 3 ; 10. MetapJiys. 1. 10.

3. Prsetcrea, genus non intolligitur in differontia, ut dicit Avicenna, sicut pars essentiae illius, sed ut cxtra essentiam ; at si genus continoret differentias, dicens to- tum, quod illse dicunt, contineretur in in- tcllectu differentiffi, sicutexeo, quod con- tinet spociem,dicons totum, quodilla dicit, continotur in intcllcctu speciei; erg^o ge- nus non continet differentias. — Opusc. 30, c. 3.

4. Pra^terea, si gonus continet diPforon- tias, vcl illas continet in potcntia, sicut materia formas, vel actu distincto, quo- modo compositum substantialo continct carnem et ossa ; vel actu confuso seu po-

PR.KDICAHIMA. — QU.l^ST. III. DE (JKNKRE.

AHT. II.

/|l

li\sla(o,i|iioino(lu loliini ({uanlitativuni roii- lincl parlo.s; s('(l nullo (^x liis modis p^cniis lontinot (lilVoronlias. Non prinio, (|uia f^^o- mis (licil loliiin. ([iiod dicil spccios; al in spccio csl (lillcrcMtia, ul dicilur ("J. Mcln- /ihijs. teaf. II), 1. i c. 0, ot i. /V/y.s-. /c.rf., 23 c, 5). Nam pcr illaiii consliluilur, iiia- loria vcro iion dicil id, (|iiod dicit forma, ut patcl. .Nc([uc sccun(l(», (|uia com[)o- siliim dicil dclcrmiiialam matcriam c| dc lcrmiiialam formam ; at ^cmis licct dicat dclcrminatam malcriam, non tamcii dolcruiiiiatani formam. >»cquo lcrtio,nam ([uantitas lota non osl in una suaruin [^ar- tium; gonus autom ost in ([ualilicl s[)ccic tolum; criio i;'cnus, non conliiicl dilVcrcn- tias. — i.yV/y.s-.,I. \ ; 1. /V/y.v., I. :{; .'k.J^- /(ij)hi/.s. I. 7 ot 21, al. 30; Ojjusr. :\{), c. I. a. Pra^toroa si lioiius continct dilVcrcii- lias, dohct illas coMlinciM» aliqiio gonoro causa', scd non cst lingcrc, in ([uo licncrc llas conlinoal, non onim formalis, nam, [)otius (lilVcri'nlia ost forma i^cncris; nc- quo matorialis, nam cum dilVcrontiao sint in gonoro tanquam iu tolo, crimt ipsa; potius causa^ malcrialos, (juam conlra, uoquo cfliciontis vel finis, ut [)atet ergo,

— il. Mr/nplii/s., 1. I, 10; Mr/ophy.^i., I. 10, 2; /V///S'., I. ;;.

(). l^radoroa (lifVoionlia ost, «[ua specios abundat a genoro. ut dicit Fhorpli. cap. \\ sed hoc esset falsum. si dilVorontia conti- norotur in gonoro ergo gcnus non continct dilVcrcntias. — Opttsc. 48 tract., 1. c. o).

7. Pra'teroa genus, non alia ratione continet dilTorontias, quam dicens totum, quod dicit species; sed genus non polest dicere totum, quod dicit, species, quia alioqui soquerotur, (juod diversarum spe- cierum, quarum unum ost gonus, sit tan- tum una essontia, quod est falsum; ergo.

— Opusc, 30, c. 3.

Sed con/ra es/, quod Philosophus — (8. Me/apJujs. tex/. 7 ot 8, I. 7, c. 3), pro- bat, quod gonus non dicit solam materiam, neque solam formam, sed formam in ma- teria; hoc autcnicst continere dilVerentias, quippe qua? sumuntur ex forma, et (2. Pos/er. /ext. 17. c. 13) supponatur. in- quit, tale esse g-enus, ut si secundum po- tentiam in plus. — 8. Me/aphijs. 1. 2 et 3; Po.^i/er. I. 13.

Prieterea animal, in quantum est genus,

osl in j>lus (jiiam hoiiio ct lco, dc (|iiil)us [ira'(licatur; sod osso iii jdiis cst diccri' cl continoro (oluiu, ([iiod dicil lioiin) cl lcd. i'l qii.cciimqiic alia s|»('ci('s; crgo g^cnus coiiliiicl luliiiii, ([iiod diciiiit s[)ccics. ct (icr coMsc([ucns ct dilVcrcnlias. — Opwir. \2. c. !».

|{l<;SI>ONDEO DICENDIM . qiiod gcnus dicil s[)ocios ol cons('«[uontor conlinct dilVcr(Milias, non lamcn «[iiomo(h»ciim([iic illas ci»iiliiicl, scd [ii»lcslalc laiiliiiii. — .\d cujiis maiiifcslalioiicm sciondiim, ([iiod s[)ecies non tJintum dicit forniam, «jiia» (»[)iuio vidotur Averrois cl ([iiiiiimidam, ([ui illum sc([iiiiMlur, sod otiam matcriam in connnuni. (Juod [)alot primo cx IMiilo- so[)llo,([ui (7. Mr/iiplujs. /r.r/. H; I. (i, c. 3) dicit, quod rcs naturalcs liabcnl in sui (lofi- iiitiono materiam sonsibilom [iijetcr for- inam, ct iii lioc «lilVcrunt a mathomatocis; non j)()tost aulcin dici, quod subslantia» naluralcs dcliniantur [)cr id, (|iiod mom cst do esscntia carmii; substaulia' ciiiin non habent (lolinitionem ex additione, sed sola accidentia; undo rolinquilur, «jiioil matoria sensibilis sit pars essenlice sub- stanliarum naluralium, non soliim (|uan- tum ad individua, sod otiam quanlmn ad species ipsas [Opusc. 4-2, c. 1 ; de Po/. q. 8, a. 4, ad. 3; H. Mrtaj)htjs.